Είμαστε ό,τι αφήνουμε, και άφησε τόσα...

Όλα είναι δρόμος...

Στον Θανάση Βέγγο

Τον έχω μέσα μου ταυτίσει με τον πατέρα μου, ίδια ηλικία, όμοια καλοσύνη... Στο “Όλα είναι δρόμος” του Βούλγαρη, τον γνώρισα καλά. Είχα ανέβει στον Έβρο για τα γυρίσματα, ήρθε και μου είπε “έκανες τόσο δρόμο για μένα;” και μου έδωσε το καπέλο του για να με προστατεύσει απ' τη βροχή... Είμαστε ό,τι αφήνουμε, και άφησε τόσα... Μια καθαρότητα σπάνια...
Θεωρώ τιμή μου που στο χωριό με φωνάζουν... Βεγγούλα! Η φαρμακοποιός πρώτα, κι ύστερα όλοι οι άλλοι που με βλέπουν να τους χαμογελώ και να τρέχω μονίμως σαν την τρελή.
Θυμάμαι ό,τι έχει παίξει, ό,τι έχει πει, ακόμα και την παραμικρή έκφραση πόσο μάλλον αυτό “Το μόνο που μπορώ να πω είναι πώς στης ζωής τη γαλέρα, τράβηξα πολύ κουπί...”
“Την τελευταία νανόχηνα” στο σινεμά... Το ότι χάριζε σε όλους το γέλιο και χρήματα κι αυτός κολυμπούσε στα χρέη, το βαθύ καλοσυνάτο βλέμμα του που ήταν ανθρωπίνως μεγάλη σιγουριά... Ο Θανάσης Βέγγος ήταν για όλους ο καλός συγγενής της καρδιάς μας, το ζόρι που γίνεται γέλιο, καθημερινός νεομάρτυρας της ανθρωπιάς। Το καθαρό βλέμμα του αυταπόδεικτου, τίποτε δεν διεκδίκησε, επιδίωξε, απόδειξε, μονάχα ήταν και θα είναι. Το καθ' ομοίωσιν...

Δημήτρης Καρύδας

Ένα από τα αγαπημένα της παιχνίδια

Του Δημήτρη Καρύδα

Η ’’Αιώνια επιστροφή’’, το καινούργιο βιβλίο της Ελένης Γκίκα, θα μπορούσε κάλλιστα για εντελώς διαφορετικούς λόγους να τιτλοφορείται μονολεκτικά: Μεταστροφή. Για όσους έχουν εντρυφήσει στις δουλειές της Ελένης Γκίκα (όσο και αν αυτό είναι πρακτικά δύσκολο λόγω του όγκου δημιουργίας της) η Αιώνια Επιστροφή αποτελεί μια μικρή αλλά εντυπωσιακή έκπληξη. Είναι ουσιαστικά το πρώτο ’’εξωστρεφές’’ βιβλίο της δημιουργού με θέμα την τρομοκρατία. Θέμα ασυνήθιστο για τα δεδομένα της Γκίκα που καταπιάνεται με την τρομοκρατία, όχι μόνο με τη μορφή που τη γνωρίζουμε από τα δελτία ειδήσεων και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων αλλά κυρίως με τη συναισθηματική-ερωτική τρομοκρατία. Με σχέσεις που ακροβατούν στα όρια (αν δεν τα ξεπερνάνε σε πολλές περιπτώσεις) η Γκίκα ασυνήθιστα τολμηρή για την θεματολογία της μοιάζει να εγκαινιάζει μια καινούργια περίοδο δημιουργίας, χωρίς παράλληλα να διστάζει μπροστά στο συγγραφικό μονοπάτι που επέλεξε αυτή τη φορά. Οι φόβοι, τα άγχη, τα πρόσωπα ’’μάσκες’’ ή οι μάσκες πίσω από τα πρόσωπα, ο εντός μας κόσμος ήταν πάντοτε η αγαπημένη θεματολογία της Ελένης. Δεν την προδίδει ούτε αυτή τη φορά μόνο που αλλάζει εντυπωσιακά τη μανιέρα του κειμένου της. Ακόμη και το όχι πρωτότυπο αλλά εξαιρετικά επιτυχημένο στη χρήση του εύρημα της αντίστροφης αφήγησης, με τη γραμμή του χρόνου και των γεγονότων να μετράει αντίστροφα. Οι απόντες που γίνονται παρόντες, ζουν σε ενεστώτα χρόνο, μέσα από σημάδια και μύχιες επιθυμίες. Η Γκίκα παίζει ένα από τα αγαπημένα της παιχνίδια αφού προσδοκίες και ημιτελείς σχέσεις αποτελούν ουσιαστικά την αφορμή για να διηγηθεί μια διαφορετική ιστορία, να αναδομήσει τους ήρωες της αλλά και να μας παρουσιάσει ένα τέλειο ψυχογράφημα. Διότι σε κάθε περίπτωση όλα αυτά δεν είναι τίποτε άλλο από την έκφραση ενός τρομοκρατικού υποσυνείδητου. Και τούτη τη φορά στη γραφή της Ελένης όλα είναι εκεί, φανερά, ηχηρά και όχι υποδόρια, χαμηλόφωνα. Τουλάχιστον για όσους διαβάσουν μια φορά το βιβλίο. Εκείνοι που θα αποκτήσουν την πολυτέλεια της δεύτερης ανάγνωσης θα δουν ένα νέο κόσμο να ξεπετάγεται επιμελώς κρυμμένο σε όσους απλά διαβάζουν και δεν εμβαθύνουν. Η Γκίκα δεν ήταν ποτέ εύκολη ’’μασημένη τροφή’’ για τον αναγνώστη της. Είναι εδώ πάντως και αυτή τη φορά και τα συναντάμε όπως σε κάθε ένα από τα προηγούμενα βιβλία της: Ο ποιητικός λόγος και οι λογοτεχνικές επιρροές είναι πάντοτε στην πρώτη γραμμή μόνο που αυτή τη φορά δένουν αρμονικά και με την πλοκή ενός βιβλίου που χρειάζεται σίγουρα πάνω από μια ανάγνωση. Συστήνεται σε αφοσιωμένους αναγνώστες που έχουν μάθει να μελετάνε και να διαβάζουν και πίσω από τις γραμμές. Στη σκοτεινή πλευρά των ηρώων της Ελένης που καραδοκούν φόβοι, ερωτικά πάθη και φοβίες. Σαν ένα μουσικό κουτί που το ανοίγεις όχι για να καταλήξεις στο απόλυτο κενό αλλά στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Δημήτρης Καρύδας είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας

Εύα Στάμου

Πανανθρώπινα αρχέτυπα που επιστρέφουν αιώνια στη ζωή και στην τέχνη

Της Εύαs Στάμου (για την “Αιώνια επιστροφή”, εκδ. “Ψυχογιός”¨)

Η Ελένη Γκίκα δεν ασχολείται με εύκολα θέματα και δεν διστάζει να αναμετρηθεί μέσα από τα κείμενά της με την οδύνη του χωρισμού, του ανεκπλήρωτου έρωτα, της μοναξιάς, του πένθους, και της απώλειας του αγαπημένου προσώπου. Τις ηρωίδες των βιβλίων της χαρακτηρίζει ο πόνος και η μελαγχολία όχι μόνο εξαιτίας των όσων ζουν, αλλά ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ζουν.
Το πάθος της δημιουργίας και η επιθυμία να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη της κοινής ζωής με τα αγαπημένα πρόσωπα που έχουν πια χαθεί, αλλά η πένα της συγγραφέως ξανασυνθέτει στην κάθε τους λεπτομέρεια, διατρέχει τα κείμενά της Ελένης Γκίκα. Ο απών δεν ωραιοποιείται, παρουσιάζεται αντίθετα σε όλη την τρωτότητα του και παρά τις αδυναμίες και τα πάθη του κερδίζει τον έρωτα και την αφοσίωση της κεντρικής ηρωίδας.
Όπως και στα προηγούμενα βιβλία της έτσι και σε αυτό η συγγραφέας διηγείται αποσπάσματα από το παρελθόν και το παρόν των ηρώων με τρόπο στοχαστικό: σκέψεις για την τέχνη, διακόπτονται από συλλογισμούς για τη φθορά, την μνήμη, την απουσία και τα σημάδια που αυτή αφήνει στην ψυχή μας, σημάδια που μετουσιώνονται σε τέχνη.
Αν και στο βιβλίο αυτό ο υποψιασμένος αναγνώστης θα ξαναβρεί στοιχεία-συμπεριλαμβανομένης της θεματολογίας- που επανέρχονται στα κείμενα της συγγραφέως, αυτή τη φορά η ατμόσφαιρα και το ύφος είναι διαφορετικά: η ιστορία παρουσιάζεται με τρόπο ευθύ και ρεαλιστικό, μα χωρίς να χάνεται η ιδιαίτερη μαγεία κι ο ερωτισμός που έχουμε συνηθίσει από προηγούμενα βιβλία της Ελένης Γκίκα. Μόνο που αυτή τη φορά ή συγγραφέας λες κι αποφάσισε χωρίς ντροπές να κοιτάξει τους αναγνώστες στα μάτια και με αφοπλιστική αυτοπεποίθηση να τους μιλήσει θαρρετά για τα βιώματα των ηρώων της ιστορίας της.
Η παράθεση των βιβλιοκρισιών που η Ελένη Γκίκα έχει συγγράψει ως κριτικός, δίνουν στον αναγνώστη τη δυνατότητα να εντοπίσει και να ενσκήψει στις πηγές έμπνευσης του πρόσφατου βιβλίου της, αφού με τρόπο δημιουργικό η συγγραφέας επεξεργάζεται στοιχεία όχι μόνο πρόσφατων Ελλήνων λογοτεχνών αλλά και σημαντικών καλλιτεχνών του παρελθόντος με πρώτο τον Αντρέι Ταρκόφσκι.
Οι διάλογοι ανάμεσα στους δύο εραστές που διανθίζουν το βιβλίο, η τολμηρή, ωμή γλώσσα των ερωτικών περιγραφών, η βασανιστική ανάγκη του θηλυκού για το αρσενικό και το αντίστροφο, δημιουργούν ρεαλιστικούς, καθημερινούς ήρωες από τη μία, αλλά από την άλλη αντικατοπτρίζουν πανανθρώπινα αρχέτυπα που επιστρέφουν αιώνια τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη.

Η Εύα Στάμου είναι ψυχολόγος και συγγραφέας:

Γιάννης Παπαγιάννης

θα είμαι όλοι ή κανείς. Θα είμαι ο άλλος.

Δημοσιεύθηκε στο PopUp Press,
από τον συγγραφέα Γιάννη Παπαγιάννη (άργησε να φτάσει σ' εμένα, ήταν μια ευχάριστη έκπληξη κι ευχαριστώ πολύ)

Ελένη Γκίκα, «Πλήθος είμαι».
Εκδόσεις «Άγκυρα» σελίδες 367.
Ιδιαίτερη προσωπικότητα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας, η Ελένη Γκίκα. Έχει εκδώσει, έως τώρα, είκοσι έξι βιβλία, εκ των οποίων τα έντεκα μυθιστορήματα και τα υπόλοιπα, ποίηση, διηγήματα και παραμύθια.
Έγκριτη κριτικός λογοτεχνίας, εδώ και πολλά χρόνια, υπεύθυνη, όπως αναφέρει στο βιογραφικό της, των σελίδων βιβλίου στο «Έθνος της Κυριακής», αποδεικνύεται ένας άνθρωπος που ζει μέσα στα βιβλία ή ζει για τα βιβλία. Η πρωταγωνίστρια του τελευταίου, ενδέκατου μυθιστορήματος που κατατίθεται υπό τον τίτλο «Πλήθος Είμαι», μοιάζει (σαν) περσόνα της ίδιας της συγγραφέως. Μέσα σε μια ιστορία ενιαίου χρόνου, όπου το χθες και το τώρα αλληλεπικαλύπτονται επικίνδυνα, η προσωπικότητα της Σαβίνας, της πρωταγωνίστριας, διαθλάται και αντανακλάται σε ποικίλα κάτοπτρα, χωνεύεται σε πολλαπλά πρόσωπα ή προσωπεία και αναζητάει, μέσα από τα βιβλία, την ταυτότητά της. Όπως η εσωτερική αναδρομή στο «Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο» ξεκινάει από μια μαντλέν, έτσι κι εδώ: μια ελάχιστη αφορμή, μια σπασμένη κούκλα, οδηγεί την ηρωίδα σε ένα ταξίδι, μια επανάληψη κι ανακατανομή της ζωής, μέσα από τους μύθους και τις λέξεις. Πλήθος βιβλία, ελληνικά, ξενόγλωσσα μεταφρασμένα, μικρά, μεγάλα, μυθικά, ρεαλιστικά, παρελαύνουν μέσα στη μνήμη και στο παρόν, αφήνουν τα εκφραστικά αποτυπώματά τους, επηρεάζουν τα βήματα του μυαλού της κι, ως εκ τούτου, καθορίζουν την πορεία της. Ποια όμως από τις πολλαπλές προσωπικότητες που περνούν μπροστά από τα μάτια της μέσα από τις λέξεις θα διαλέξει η ηρωίδα; Μα, βέβαια, την δικιά της προσωπικότητα. Θα μπορούσε, το επαναλαμβανόμενο μότο του βιβλίου («θα είμαι όλοι ή κανείς. Θα είμαι ο άλλος»), να παραφραστεί, από τον αναγνώστη, στο κλείσιμο: «Θα είμαι εγώ». Όπως υποστήριζε ο Προυστ, η λογοτεχνία μοιάζει κι εδώ να είναι ο μόνος δρόμος προς την αυτογνωσία. Ένα βιβλίο για τα βιβλία και τη γνώση του εαυτού μας, από μια συγγραφέα που έχει αφιερώσει τη ζωή της στα βιβλία.
Γιάννης Παπαγιάννης

Συνέντευξη στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ

“Θέλω να γίνομαι άνθρωπος του ελέους”

“Οι περισσότεροι δεν ζούμε στη δική μας ζώνη επιθυμιών”.

Συνέντευξη στην Δέσποινα Σαββοπούλου στο περιοδικό “Επίκαιρα” (3/3/2011)


Με την ωριμότητά της στο απόγειο, η Ελένη Γκίκα κατέθεσε το δωδέκατο μυθιστόρημά της, που έχει τίτλο “Αιώνια επιστροφή”. Μέσα από την ερωτική ιστορία της φοβισμένης γυναίκας με τον καθηγητή, όπου η εποχή του Interner κάνει σαφή την παρουσία της, η συγγραφέας προσφέρει στον αναγνώστη της ένα πόνημα που διακρίνεται για το βάθος των συναισθημάτων που προκαλεί. Οι ήρωες των βιβλίων που αγαπά η συγγραφέας τη συντροφεύουν σε κάθε της λογοτεχνικό βήμα και κάνουν ακόμα πιο ενδιαφέρουσα την πλοκή.

Ορμώμενη από τον τίτλο του βιβλίου σας να ρωτήσω αν πιστεύετε πως ό,τι αξίζει και αγαπήσαμε πολύ βρίσκει κάποια στιγμή τρόπο και επιστρέφει;

O,τι αγαπήσαμε, κυρία Σαββοπούλου, αποτελεί κομμάτι μας, είμαστε ό,τι ζήσαμε, έτσι ή αλλιώς υπάρχει και ενεργεί μέσα μας, αλλά και για αδιευκρίνιστους λόγους στη ζωή μου έχω δει και επιστροφές με μικρά καθημερινά θαύματα. Είναι σα να στριφογυρίζουμε μια ζωή, γύρω από τον ίδιο πυρήνα. Και το βρίσκω υπέροχο!

Στο βιβλίο σας συνυπάρχουν ήρωες και στοιχεία από διαφορετικά βιβλία. Τι θέλατε να πετύχετε με αυτό;

Η κεντρική ηρωίδα μου είναι εκδότρια. Οι συγγραφείς και οι χάρτινοι ήρωες την έχουν... μεγαλώσει, είναι κάτι σαν συγγενείς της. Μέσα απ' εκείνους αγαπά, συνομιλεί, αναγνωρίζει, καταφεύγει στα όμοια. Αυτή η συνομιλία κατά κάποιον τρόπο με των άλλων τα κείμενα, αποτελεί για τα τελευταία βιβλία μου μια άτυπη τριλογία. Ξεκίνησε με τον “Υγρό Χρόνο” από τα χειρόγραφα που βρέθηκαν στον πνιγμένο, συνεχίστηκε στο “Πλήθος είμαι” όπου έκαναν το “εγώ”, “εμείς” για την ηρωίδα και έφτασε στο φινάλε και στην κορύφωσή του στην “Αιώνια Επιστροφή”. Η Όλγα και η Μαρίλια επικοινωνούν μέσα απ' εκείνα τα κείμενα, εκστομίζουν το ανείπωτο, επιτυγχάνουν ένα πιο βαθύ τρόπο συνομιλίας.

Πόσο σας απασχολεί ο αναγνώστης όταν γράφετε και με την «Αιώνια επιστροφή» τι θέλατε να του προσφέρετε;

Ντρέπομαι αλλά την ώρα που γράφω είμαι ολομόναχη με τα φαντάσματά μου. Ε κι όταν όλο αυτό τελειώσει, ελπίζω να καταφέρω να κάνω το σκοτάδι, φως. Στην “Αιώνια Επιστροφή” τουλάχιστον αυτό επιδίωξα. Να ξεκινήσω με τους “Δαιμονισμένους” και να τελειώσω με τα “Πατερικά κείμενα”. Η Όλγα είναι όχι τόσο του δικαίου, όσο του... ελέους.

Πιστεύετε ότι σήμερα οι άνθρωποι καταφέρνουν συχνά να ζουν τις ζωές τους στις δικές τους ζώνες επιθυμιών;

Δυστυχώς όχι, οι περισσότεροι από μας ζούμε τη ζωή ενός άλλου. Σαν υπνοβάτες πορευόμαστε και τερματίζουμε γι' αυτό και μας πανικοβάλει το... τέρμα. Αλλά για να ζήσεις στη δική σου ζώνη των επιθυμιών θα πρέπει πρώτα να γνωρίζεις και τις δικές σου επιθυμίες. Ξέρετε πόσο δύσκολο είναι;

Πρόκειται για το δωδέκατο μυθιστόρημα σας και το 26ο βιβλίο σας. Πως έχει εξελιχθεί η γραφή σας σ αυτή τη διαδρομή;

Οι βασικές εμμονές, ας λέμε, παραμένουν οι ίδιες. Χωρίς βαριά σκιά, δεν υπάρχει ούτε διάθεση, ούτε έργο στην τελική. Αυτό που σίγουρα έχει αλλάξει είναι η αποδοχή και το φωτεινό... σκότος. Έχω γίνει πιο αισιόδοξη και ελπίζω όσο περνά ο καιρός να γίνομαι και, όσο σαφέστερη κι απλούστερη γίνεται. Το δικό μας αίνιγμα λύνουμε γράφοντας. Κι όσο άλυτο κι αν παραμένει, όλο και πλησιάζουμε στον πυρήνα του.

Η ζωή των ηρώων των βιβλίων σας τελειώνει στην τελευταία σελίδα του κάθε βιβλίου σας ή εξακολουθεί να σας απασχολεί και μετά το τέλος της ιστορίας και την έκδοση της;

Δεν είναι καινούργιο αυτό που θα πω, αλλά σίγουρα θα πρέπει να υπάρχει κάπου ο κόσμος των ηρώων. Εξάλλου αυτονομούνται κάποια στιγμή, γίνονται πιο ζωντανοί και από τον γείτονά μας. Αφήστε που πολλοί απ' αυτούς, επιστρέφουν κιόλας, σε βιβλία επόμενα ακόμα κι όταν δεν θέλουμε. Διεκδικούν τη ζωή τους, την διαδρομή τους, τα λάθη τους και τα πάθη τους. Εμείς, το μόνο που μπορούμε φιλότιμα να κάνουμε είναι να τους ακολουθούμε.

Ποια είναι η γνώμη σας για τη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία;

Η καλύτερη! Χωρίς να αγνοώ το περιοριστικό της γλώσσας, οι συγγραφείς μας δεν έχουν τίποτε να ζηλέψουν από κανένα! Οι αντιξοότητες και οι κάθε λογής κρίσεις, μόνον όφελος αποτελούν για την τέχνη. Κι από τέτοια, δόξα τω Θεώ, πάντοτε διαθέταμε. Μαζί με όλα αυτά και εξαιρετικούς συγγραφείς και ποιητές. Που όσο στενεύουν τα περιθώρια θα γίνονται όλο και ουσιαστικότεροι και καλύτεροι. Για τη λογοτεχνία μας δεν έχω μεμψιμοιρήσει ποτέ μου! Και αντιμετωπίζω με καχυποψία όσους το κάνουν. Το μόνο ίσως... μεμπτό είναι ότι συνήθως δεν διαβάζει ο ένας τον άλλον!

Ποιοι είναι οι ακρογωνιαίοι λίθοι για σας της λογοτεχνίας, ελληνικής και παγκόσμιας;

Οι τραγικοί μας και σίγουρα οι μεγάλοι μας ποιητές. Με προσωπική αδυναμία στον Αισχύλο και στον Σεφέρη. Παπαδιαμάντης και Βιζυηνός με αδυναμία στον Βιζυηνό και στο πάνθεον των προσωπικών μου αγίων, Ντοστογιέφσκι, Μπόρχες, Προυστ, Κάφκα, Γιουρσενάρ και Βιρτζίνια Γουλφ. Τους διαβάζω και τους ξαναδιαβάζω και τους ξαναδιαβάζω. Μεγαλώνοντας επιστρέφω σε ό,τι αγάπησα όλο και πιο συχνά. Αλλά και στα Πατερικά Κείμενα, άργησα να τα ανακαλύψω, με κάνουν άλλον άνθρωπο, με αναπαύουν. Το έλεος που σας έλεγα; Μεγαλώνοντας θέλω να γίνομαι περισσότερο άνθρωπος του ελέους και όχι του... δικαίου. Υπάρχει μια περίεργη νομοτέλεια στο σύμπαν ξέρετε, και μια δικαιοσύνη όχι και τόσο... χοντροκομμένη και σαφής. Μεγάλοι συγγραφείς παραμένουν όσοι όλο αυτό ενδεχομένως να το ψυχανεμίστηκαν. Γι' αυτό και το έργο τους διατρέχει την συνείδησή μας και τον χρόνο.

ΥΓ. Ευχαριστώ την κυρία Δέσποινα Σαββοπούλου για την γενναιόδωρη συνέντευξή της και για τις εξαιρετικές ερωτήσεις της.

Κώστας Μαρδάς

Οι περισσότεροι από μας ζούμε τη ζωή ενός άλλου

του Κώστα Μαρδά

Αριθμός Είδησης: 9709307

Αθήνα, Ελλάδα 15/03/2011 17:28 (ΑΠΕ-ΜΠΕ)

Το «πολυβιβλίο» της Ελένης Γκίκα με τίτλο «Αιώνια επιστροφή», στις προθήκες των βιβλιοπωλείων
Δεν πρόκειται για ένα βιβλίο… αλλά για 38 + 1… Το «Αιώνια επιστροφή» της Ελένης Γκίκα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Ψυχογιός και παρουσιάστηκε το Σάββατο, 12 Μαρτίου, στο βιβλιοπωλείο Ιανός, είναι ένα «πολυβιβλίο».
Η βιβλιοκριτικός και συγγραφέας, μέσα σε 448 σελίδες, αφηγείται μία ιστορία με διακλαδώσεις στον Έρωτα, την Τρομοκρατία, την Πολιτική, τη Λογοτεχνία. Στην πορεία του… κεντρικού βιβλίου και με δεδομένο ότι η βασική ηρωίδα της έχει εκδοτικό οίκο, παρουσιάζει τον μύθο, τους ήρωες και τα μηνύματα 38 σημαδιακών για την ίδια (την κεντρική ηρωίδα και την συγγραφέα) λογοτεχνικών δημιουργημάτων από την Ελλάδα και τον κόσμο: «Θυσία» του Αντρέι Ταρκόσφκι, «Μεσημβρινές συνευρέσεις» της Εύας Στάμου, «Το μυστικό του χρυσοχόου» της Έλια Μπαρθελό, «Τσάι στη Σαχάρα» του Πολ Μπόουλς, «Η κυρία Μποβαρί» του Γουστάβ Φλομπέρ, «Η πτώση» του Αλμπέρ Καμύ κλπ, κλπ.
Τα «κλειδιά» για την εισαγωγή στο νόημα του έργου, αποτελούν δύο ταινίες του Ταρκόσφκι: Στάλερ και Θυσία. Το κυρίως έργο: Στη σύγχρονη Αθήνα του Διαδικτύου η Όλγα, μία φοβισμένη γυναίκα, που δεν γνωρίζει ότι ο χαμένος πατέρας της ήταν αρχηγός μίας παραδοσιακής επαναστατικής οργάνωσης, μεγαλωμένη μέσα στα βιβλία του οικογενειακού τους εκδοτικού οίκου, προσλαμβάνει, ως γραφίστρια, τη Μαριλή, η οποία της μοιάζει. Είναι η… σωσίας της. Της μοιάζει όχι μόνον εξωτερικά, μα και -όπως προκύπτει από τη συνεργασία τους- στις αντιλήψεις. Η Όλγα, ξεχασμένη από τον εραστή της, που είναι εξαφανισμένος κάπου στην Αφρική, γνωρίζει μέσα από email και SMS τον αινιγματικό Ορέστη, με τον οποίο συζεί. Μέσα από συναρπαστικές συγκρούσεις, διαλόγους, πρόσωπα, σκέψεις, επιγράμματα, εικόνες, αναγωγές, διαλογισμούς, ωμότητες, ρομαντισμούς και ψυχικές καταστάσεις, η Ελένη Γκίκα μιλάει για το ολέθριο πρόσωπο της Τρομοκρατίας και για το καταστροφικό στον Έρωτα, τη Λογοτεχνία και την Πολιτική.
Με θελκτική γραφή, προσφέρει στο τέλος τα στοιχεία έκπληξης. Φανερώνει ότι ο Ορέστης ήταν διάδοχος του πατέρα της στην αρχηγία της επαναστατικής - τρομοκρατικής οργάνωσης και τον οδηγεί να ανατιναχθεί για την Επανάσταση. Αποκαλύπτει ότι η Μαρίλη είναι αδελφή της Όλγας. Βάζει τη μητέρα της Μαρίλης να είναι στην ίδια οργάνωση με τον καθηγητή πατέρα της Όλγας. Ενώ σε όλη την εξέλιξη της αφήγησης η συγγραφέας αφήνει τον πατέρα «αμίλητο». Μυστηριώδη. Η λύτρωση για την κεντρική ηρωίδα έρχεται με τη φυγή της. Φεύγει, εγκαταλείποντας τα πάντα. Επιστρέφοντας σε ένα όραμα. Πρόκειται για ένα πολυεπίπεδο έργο με αστυνομική πλοκή, φιλοσοφικό στοχασμό, μαγική γλώσσα και δοκιμιακή δύναμη, που ξεκινάει από το τέλος της ιστορίας για να φθάσει στην αρχή. Αρχίζει με αποσπάσματα του Ντοστογιέφσκι για να καταλήξει με Πατερικά κείμενα. Και βέβαια, είναι τέτοιο το ποιητικό ύφος και τα παρένθετα, που σε κάνει να «χάνεις» καμιά φορά, τους ήρωες. Η συγγραφέας, ύστερα από μία περιδιάβαση σε γνώσεις, εμπειρίες και ένστικτα, αυτό που δίνει ως τελικό συμπέρασμα εμπεριέχεται στις τελευταίες γραμμές του υπέρ-βιβλίου της: Οι περισσότεροι από εμάς ζούμε τη ζωή ενός άλλου. Γι αυτό και μας τρομάζει το τέρμα, επιστρέφοντας στο ίδιο αίνιγμα. «Η ζωή μας είναι ένα όνειρο μέσα στο όνειρο».
Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Είναι δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στο Έθνος της Κυριακής και στις Εικόνες. Έχει γράψει μυθιστορήματα, διηγήματα, ποιήματα, παραμύθια και έχει επιμεληθεί πάμπολλες εκδόσεις. Το «Αιώνια επιστροφή» είναι το 26ο βιβλίο της.

Κώστας Μαρδάς, στο ΑΠΕ

Ελπίδα Πασιμιχάλη

Σαν κύκλοι επάλληλοι

Για την “Αιώνια Επιστροφή” (Εκδ. Ψυχογιός) στο

BookBar

γράφει η Ελπίδα Πασιμιχάλη

Η «Αιώνια επιστροφή της Ελένης Γκίκα δεν είναι ένα συνηθισμένο μυθιστόρημα. Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο πεζογράφημα που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και μετα-μυθιστόρημα ή ακόμη και πεζοποίημα. Στις σελίδες του αισθάνθηκα πως η λογοτεχνία παίρνει το ραβδάκι της μαγείας και ταξιδεύει τον αναγνώστη σε τόπους φαντασιακούς, όπου ο χώρος και ο χρόνος δεν έχουν πια καμία σημασία.

Με το ίδιο ραβδάκι μεταμορφώνει την καθημερινότητα σε κάτι υπερφυσικό όπου τα συναισθήματα κυριαρχούν, θριαμβεύουν και νικούν πανηγυρικά τις συμβατικότητες της ρεαλιστικής αφήγησης.

Η αφήγηση ονειρική και δαιδαλώδης κινείται ανάμεσα στη μυθοπλασία και την ανάμνηση.

Σκηνές φαντασιακές εναλλάσσονται με αποσπάσματα από την παγκόσμια λογοτεχνία τα οποία εντάσσονται με τον πιο χαρισματικό τρόπο στη δομή του κειμένου και συνεργούν στη δημιουργία ενός αυτόνομου έργου. Ιστορίες μέσα στην ιστορία και η αιώνια επιστροφή πίσω, στις απαρχές, στις λογοτεχνικές καταβολές και στις συντεταγμένες της συγγραφέως. Σαν κύκλοι επάλληλοι.

Το θηλυκό και το αρσενικό, ο έρωτας και το πάθος, ο πόθος και η αγάπη περνούν από την πλήρη απενοχοποίηση και αθωότητα στον απόλυτο αποκλεισμό και στη μοναξιά. Ένα βιβλίο που “παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι” και τον ταξιδεύει στο δικό του εσωτερικό κόσμο, στο λαβύρινθο της δικιάς του ψυχής. Και αναγνωρίζει στις σελίδες του τα δικά του μυστικά τους δικούς του φόβους, τις δικές του αναστολές και διαψεύσεις, τις δικές του αδυναμίες και τις δικές του υπερβάσεις.

Ελπίδα Πασιμιχάλη, BookBar

Ρίτσα Μασούρα

Θα πρέπει να τα χάσεις όλα, για να τα βρεις...

H φίλη μου Ρίτσα Μασούρα για την “Αιώνια επιστροφή”, στον Ιανό το μεσημέρι του Σαββάτου

Καλώς ορίσατε στη γιορτή της Ελένης Γκίκα. Της φίλης της καρδιάς μου Ελένης Γκίκα και την ευχαριστώ γι αυτό το συναισθηματικό μεταξύ μας άλμα.

Η αλήθεια είναι ότι είμαστε εδώ όλοι, μεσημέρι Σαββάτου, για έναν λόγο : να μιλήσουμε για την «Αιώνια Επιστροφή» , το τελευταίο βιβλίο της Ελένης και ο καθένας από τους ομοτράπεζους μου να πει τη γνώμη του γι αυτή την άνευ προηγουμένου συναισθηματική εξωτερίκευση της συγγραφέως και την επίσης άνευ προηγουμένου στροφή προς τα έσω. Οσα χρόνια γνωρίζω την Ελένη, γνωρίζω αυτό το διαρκές έσω και τόχα αποδεχτεί. Γι αυτό και μιλούσα πάντα για μουσική δωματίου στα βιβλία της..Η Ελένη, όμως, εκρήγνυται για πρώτη φορά ενώπιον μας. Μας καθιστά κοινωνούς μιας πολύπλοκης διαδρομής που δεν έχει ούτε μια ευθεία, δεν είναι Αττική οδός, δεν είναι η Νέα οδός, αλλά ο Αχλαδόκαμπος, ο ανηφορικός, ο γεμάτος στροφές που σε πεθαίνει μέχρι να βγεις στο ξέφωτο στο Χάνι και να αντικρίσεις το οροπέδιο της Τρίπολης.

Η Ελένη Γκίκα έχει αδυναμία στους Ιάπωνες συγγραφείς. Μια φορά μου εξομολογήθηκε ότι όταν γεννήθηκε έμοιαζε με γιαπωνεζάκι, κατάλευκο δέρμα, μαύρο μαλλί, σχιστά μάτια. Δεν ξέρω αν αυτή την εικόνα την κουβάλησε μαζί της στη μετέπειτα βιβλιομανία της, αλλά έχει ιδιαίτερη αδυναμία στους Ιάπωνες συγγραφείς, στους οποίους αναφέρεται και στο βιβλίο της. Επιλέγω να σταθώ στον Χαρούκι Μουρακάμι, έναν από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της εποχής μας . Ο Μουρακάμι γεννήθηκε στο Κιότο, το 1949 και το τελευταίο του βιβλίο έχει τον τίτλο «Μετά το σεισμό» . Είναι σαν να γράψουμε όλοι εμείς το «Μετά την κρίση» ... Ο Μουρακάμι έζησε το σεισμό του Κόμπε και δεν ξέρω αν έζησε και τον τωρινό. Γι αυτό, άλλωστε, τον επέλεξα. Σε κάποιο σημείο μονολογεί ο ήρωας του , λέγοντας : «Ολοι μας ανεξαιρέτως πλάσματα περιορισμένης διάρκειας , τελικά όλοι θα νικηθούμε»....αλλά, όπως είπε ο Νίτσε, «η ύψιστη σοφία είναι να μη φοβάσαι»....

Με αυτή την αναφορά –αστραπή στον Ιάπωνα συγγραφέα, θέλω να σας ζητήσω να στείλουμε μαζί έναν χαιρετισμό συμπαράστασης, ένα χειροκρότημα, ίσως, στο δοκιμαζόμενο λαό της Ιαπωνίας, όπως το ίδιο θα έκανε κι αυτός για μας. Για να καταλαγιάσει ο πόνος, η αγωνία και ο φόβος. `Ανθρωποι είμαστε, θα νικηθούμε, αλλα ας νικηθούμε αξιοπρεπώς!

Και τωρα επιστροφή στο βιβλίο της Ελένης.

Ομολογώ ότι το διάβασα δυό φορές και επίσης ομολογώ ότι ξαναπήγα στον κινηματογράφο Ζέφυρο στα Ανω Πετράλωνα, το πρώτο art καλοκαιρινό cinema. Περπάτησα τριγύρω. Εψαχνα αφελώς ίχνη του Ταρκόφσκι, σημάδια του Στάλκερ, του ιχνηλάτη. Αναζητούσα τον `Αρθουρ, το «Εν Αρχη ην ο Λόγος», τον βουβό καθηγητή που θέλει τα πάντα να θυσιάσει - σπίτι, γυναίκα, παιδιά - αρκεί να σώσει τον κόσμο από τον πυρηνικό τον όλεθρο. Ναι, σκεφτείτε πόσο επίκαιρο γίνεται το βιβλίο....

`Εφυγα τρέχοντας από τα `Ανω Πετράλωνα και αναστατωμένη σχεδόν έφτασα στο Θησείο για να αντικρίσω απέναντι μου την Ακρόπολη σαν ένα είδος λύτρωσης, σαν ένα είδος αιώνιας σταθεράς...Γιατί γύρω από το σινεμά, εκεί όπου βρέθηκε η πρωταγωνίστρια της «Αιώνιας Επιστροφής», για να παρακολουθήσει το αφιέρωμα στις ταινίες του Ταρκόφσκι , τα πάντα έμοιαζαν στοιχειωμένα .Ηταν εκεί το σημείο εκκίνησης, το ρυάκι του λόγου της συγγραφέως, η απαντοχή της ερωτικής περιπέτειας, η ίδια η περιπέτεια, το σεξ που δεν ήταν ακριβώς σεξ με τον συγκεκριμένο άνδρα, αλλά κάτι σαν απατηλή ταύτιση του άνδρα με το νεκρό πια μεγάλο αγαπημένο.

Υπάρχει μια φιγούρα που διαπερνά το βιβλίο, εκτός από τις άλλες λανθάνουσες ή εμβληματικές φιγούρες. Είναι αυτή του πατέρα. Του πατέρα –καθηγητή. Του δάσκαλου. Που του μιλάει στον πληθυντικό, που τη διδάσκει πολλά, μα συγχρόνως ελάχιστα , που της μαθαίνει για τα λουλούδια και τα φυτά, που την απογειώνει και στη συνέχεια τη ρίχνει στο έδαφος, αλλά χωρίς να την πονέσει. Χωρίς βεβαίως απαντήσεις στις ερωτήσεις της. Μόνο σιωπή.Σιωπή και για τη νεκρή τη μάνα. Ναι, ο πατέρας, που έχει μπει πια για τα καλά στην αρρώστεια, στην άνοια και ξέγραψε τον Πρεβέρ , τον Μπρελ , τον Χέμινγουέη , τον Κόνραντ και χίλιους δυο άλλους. Ξέρεις τί είναι να ορφανεύεις απ’ όλους αυτούς ;

Αλλά αυτό είναι το τίμημα που η πρωταγωνίστρια πρέπει να πληρώσει, όπως πληρώνει το τίμημα της μεγάλης απώλειας του αγαπημένου της, κάνοντας σεξ μ’ έναν άνθρωπο που γνωρίζει ελάχιστα, τον γνωρίζει μέσα από ένα μέσον κοινωνικής δικτύωσης και που κι αυτός δεν νοιάζεται παρά μόνο πώς θα την κατακτήσει, πώς θα την εξουσιάσει. Η εύθραυστη εκδότρια Ολγα που δεν ξέρουμε αν ταυτίζεται με τη Μαρίλη, συντάκτρια της στήλης «Αιώνια Επιστροφή» στο περιοδικό, νοιώθει ξανά τις επιθυμίες της να ανασκαλεύουν το μέσα της.Τις αναγνωρίζει και δεν τις αναγνωρίζει. Τις εμπιστεύεται και δεν τις εμπιστεύεται. Σκεπάζει το πρόσωπο, άρα και την ψυχή και παρ’ όλα αυτά αποκαλύπτεται στα μάτια της Μαρίλης. Η σκέψη της, σκέψη δυνατή, ατίθασση, δημιουργική ανοίγει δρόμους . Ξεφεύγει από το λήθαργο της εσωτερικότητας, γίνεται ένα με τον κόσμο στους δρόμους, μπερδεύεται ή αφήνεται στην τρομοκρατία, ζει από κοντά το μοιραίο βήμα του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου, ζει τον μικρό Αφγανό, τον αδικοσκοτωμένο Χαντίτ Νατζάφι στα Κάτω Πατήσια, λέει και ξαναλέει τα ονόματα των νεκρών της Μαρφίν, σπεύδει να καλύψει τα κενά των άλλων. Κουράζεται. Παλεύει.Της έχει πάρει χρόνο η απελπίσια. Πνίγεται ξανά και ξανά στις εμμονές της. Ψάχνει να βρει τις δικές της επιθυμίες , ακροπατώντας ανάμεσα στον παθιασμένο σημερινό εραστή, τον απόντα μεγάλο εραστή - ταξιδευτή, τον πατέρα, τον Στάλκερ, τον πρωταγωνιστή της Θυσίας του Ταρκόφσκι και παράλληλα, ναι, παράλληλα κάνει κατι μοναδικό : ταυτίζεται με τους πρωταγωνιστές των βιβλίων που χρόνια τώρα διαβάζει και ξαναδιαβάζει και γράφει και είναι όλοι εκεί ωσεί παρόντες στη ζωή της αν και μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της.

Ναι, αυτή η γυναίκα γεννήθηκε με το βιβλίο στο χέρι κι ίσως και με μια κούκλα, ένα ζωάκι μικρό, ισα να της καλύπτει κάποια κενά τα βράδυα στα όνειρά της. Κι αν απ’ αυτή τη γυναίκα τολμήσεις να πάρεις το βιβλίο την ώρα που κοιμάται στο δωμάτιο με τον μπλέ ουρανό, θα σηκωθεί για να χορέψει μπροστά σου το χορό των Δερβίσηδων, όχι για να σε εντυπωσιάσει, αλλά για να σου δείξει ότι παραμένει ένας κύκλος η ίδια και η ζωή της, κι ό,τι να κάνεις , ό,τι κι αν σκαρφιστείς , θα παραμείνει εκείνη ο κύκλος και μαζί ο πυρήνας του κύκλου.

Γι αυτό και στο τέλος επιστρέφει στον πυρήνα.Εκεί απ’ όπου μπορεί να ξαναξεκινήσει, ή μήπως εκεί όπου θα παραμείνει εσαεί ; Το δωμάτιο των Επιθυμιών δεν υπήρξε ποτέ και για κανέναν δεδομένο. Ολοι πνιγόμαστε από επιθυμίες. Αλλά πάντα υπάρχουν αμνοί. Τα θέλω μας είναι συγκλονιστικά και ταυτοχρόνως απρόσιτα, ξένα. Επιθυμούμε τα πάντα και πάντα , ανάλογα με τον τρόπο που βλέπουμε τη ζωή. Εκείνη , η πρωταγωνίστρια Ολγα θέλει να διεισδύσει στη ζώνη των επιθυμιών, έχοντας ενδεχομένως πάρει τις απαντήσεις που χρόνια ζητούσε μέσα από τις συναισθηματικές διαδρομές, τις τρομοκρατικές διαδρομές, μέσα από τις κοιμισμένες για χρόνια πολιτικές διαδρομές. Κάπου λέει : «θα πρέπει να τα μάθεις όλα, για να τα κάνεις στην άκρη μετά. Θα πρέπει να τα χάσεις όλα για να τα βρείς αλλού κι απ’ την αρχή.......»

Ισως αλλάξει το όνομα της. Να τους μπερδέψει λίγο. Ποιούς, όμως ; Δεν έχει σημασία, γιατί εκείνο που θέλει να μας πει , μας το λέει ξεκάθαρα: η ζωή είναι λογοτεχνία και μέσα από τη λογοτεχνία ο άνθρωπος μπορεί και πορεύεται, δίχως να δειλιάζει, δίχως να σκοτώνει τις επιθυμίες του. Πότε μοναχικό ον και πότε κοινωνικό, και με το σκεπτικό ότι ο θάνατος μπορεί να περιμένει. Αλλά ακόμη κι αν δεν είναι έτσι, υπάρχει πάντα η Θυσία του ατόμου για το ίδιο και για το κοινό καλό, ίσως για να γίνει το ευάλωτο εφήμερο, στίγμα αιώνιο, το Ολον, όπως το αποκαλεί η συγγραφέας.

Και επειδή θέλω να δώσω τη δική μου ερμηνεία στην «Αιώνια Επιστροφή», θα τολμήσω να πω ότι είναι η αέναη αναγέννηση της ανθρώπινης ψυχής μέσα από τη λογοτεχνία...

ΥΓ. Θα πρέπει να ομολογήσω ότι κάθε φορά αισθάνομαι ότι με τόση αγάπη δεν γίνεται παρά να είναι η τελευταία... Αυτή τη φορά, με όλα αυτά που συμβαίνουν τριγύρω, ντρεπόμουν να καλέσω, αισθανόμουν άβολα να απασχολώ φίλους, ζοριζόμουν ακόμη και να κατέβω... Και τώρα δεν βρίσκω λόγια για να ευχαριστήσω όλους μα όλους εσάς. Την Ρίτσα Μασούρα για την φιλία, το κείμενο και τον συντονισμό της βραδιάς. Την Αγγελική Κώττη για την συγκίνηση, για όλα αυτά τα χρόνια. Την Πασχαλία Τραυλού για τον γενναιόδωρο τρόπο ανάγνωσης. Την Εύα Στάμου για την διαδρομή και για την οξυδέρκεια. Τον Γιώργο Χρονά για την αγάπη και όλη αυτή τη φροντίδα...

Την Μηλίτσα και τον Ερρίκο, την Ρίτα, τον Γιάννη και την Δανάη, την Σοφία, τον Μπάμπη, την Φρόσω, την Αντιγόνη, τον Μανόλη που μια ζωή είναι στο πλάι μου...

Την Λίτσα Ψαραύτη, την Μαρία Λαμπαδαρίδου Πόθου, την Πέρσα Κουμούτση, την Κώστια Κοντολέων, τη Λένα Μαντά, την Ελένη Τσαμαδού, τον Μάκη Τσίτα, τον Βαγγέλη Μπέκα, τον Γιάννη Ευθυμιάδη, την Ελένη Βαζούρα, και όλους μα όλους εσάς που είσαστε εκεί, την αναδεξιμιά μου που μου δίνει δύναμη και χαρά Νεφέλη, την Αναστασία Παπαδημητρίου της Άγκυρας, επιστήθια φίλη μου παιδιόθεν που ήταν εκεί για μια ακόμα αγκαλιά, καθώς επίσης για το διαρκές στήριγμα και όλην αυτή την στοργή, τον Θάνο Ψυχογιό για την “Αιώνια επιστροφή” και για όλα όσα θα έρθουν επειδή είναι πάντοτε εκεί, στοργικός και γενναιόδωρος, πατρικός με μια καλή κουβέντα για όλους...

Ευχαριστώ, ακόμα, την φίλη μου Ιουστίνη Φραγκούλη που υπήρξε κατά κάποιον τρόπο γι' αυτό το βιβλίο η νονά, την Νίνα Ψυχογιού (Νίνα, ξέρεις γιατί), την Πέννυ Ψυχογιού για την άμεση και γλυκιά επαφή μας όλον αυτό τον καιρό, την Αγγέλα Σωτηρίου για την οξυδερκή της ανάγνωση, την Πόπη Γαλάτουλα για την φροντίδα, την Κλειώ Ζαχαριάδη και την Πέγκυ Σκουλίδα για τα υπέροχα βίντεο και τις μουσικές και όχι μόνο, την Ελένη Βαζούρα, την Χρυσούλα Μπουκουβάλα για το δίλημμα με τα εξώφυλλα (έφτασα στο σημείο να της πω “Χρυσούλα, δεν ξέρω, κάνε παιχνίδι”), την Αρετή Κολλάτου για την επιμέλεια, Αρετούλα ήταν σα να μπήκες στην καρδιά μου και το κεφάλι...

“Δεν βρισκόμαστε στον παράδεισο, είπε ο νέος πεισματωμένα.

Εδώ κάτω απ' το φεγγάρι”, όλα είναι θνητά.

“Και πού αλλού βρισκόμαστε; Πιστεύεις πως ο Θεός μπορεί να πλάσει έναν τόπο που να μην είναι ο παράδεισος; Πιστεύεις πως η πτώση είναι κάτι άλλο από το ν' αγνοούμε πως βρισκόμαστε στο Παράδεισο;” (Μπόρχες, Το Ρόδο του Παράκελσου)

Ε ναι, το μεσημέρι Σαββάτου με την αγάπη σας, με κάνατε να αισθάνομαι ότι βρίσκομαι στον Παράδεισο...

ελένη γκίκα

Αναρτήθηκε από alef στις 2:52 μ.μ.

Βούλα Μάστορη

23/3/11

Τρίτη απόγευμα στη Λέσχη Ανάγνωσης Διονύσου

(αντιγραφή από το μπλογκ της Λέσχης

http://mastori.blogspot.com που διαχειρίζεται η συγγραφέας και συντονίστρια Βούλα Μάστορη

Tρίτη, 22 Μαρτίου 2011

4+1 ερωτήσεις στην Ελένη Γκίκα για το βιβλίο της "Αιώνια επιστροφή", εκδόσεις Ψυχογιός

1. Ποια ήταν η αφορμή που γράψατε το βιβλίο “Αιώνια επιστροφή”;

Η “Θυσία” του Ταρκόφσκι και η εμμονή μου ότι φοβόμαστε, όπως τον βαθύτερο εαυτό μας, και την αληθινή ζωή. Η επαναφορά των κόμπων για να λυθούν στο τέλος. Άλλο έγραφα, όλα έδειχναν ότι βρισκόμουν αλλού. Όταν πήρα να διαβάζω το σενάριο της ταινίας. Κι έτσι ήρθαν ο τίτλος, πρώτα, η ανάγκη να θυσιάσουμε πράγματα για να βρούμε και να βγούμε στο αληθινό. Ο δρόμος που αρχίζει όταν δεν το υποψιαζόμαστε. Και γι' αυτό στο βιβλίο υπάρχει και αντιστροφή. Ξεκινά από το τετελεσμένο και καταλήγει στην αρχική στιγμή- σκηνή. Εκείνη που ζήσανε, αλλά κανείς δεν φαντάστηκε το πού τελικά θα τον οδηγούσε.

2. Ποιος από τους χαρακτήρες του βιβλίου σας έχει κάτι από εσάς;

Φοβάμαι η... Όλγα. Το πάθος για την ανάγνωση, την ζωή μέσα από τους ήρωες, το σύνδρομο της Ηλέκτρας αλλά και η Μαρίλια, ναι, θα μπορούσε να πει κανείς. Και ο Καθηγητής, ενδεχομένως, αυτή την εσφαλμένη ή όχι αίσθηση του Καθήκοντος. Δεν είναι ανάγκη να τα ζήσουμε, και η φαντασία δική μας είναι, και έχουν όλα και οι όλοι ένα κομματάκι απ' αυτή.

3. Με ποια φράση/πρόταση θα δίνατε μια “ταμπέλα” στο βιβλίο σας;

Το αιώνιο μέσα από το εφήμερο και το ελάχιστο. Για την ακρίβεια: η αιωνιότητα της στιγμής.

4. Τι θα θέλατε ο αναγνώστης σας να εκτιμήσει περισσότερο στο βιβλίο σας;

Το δικό του πρόσωπο στην ιστορία που ήθελα ή δεν ήθελα να πω. Θα επιθυμούσα να είναι ένα βιβλίο που αναπνέει. Ένα βιβλίο, για τον καθένα, διαφορετικό. Ντρέπομαι που το λέω, αλλά με τα φαντάσματά μας παλεύουμε. Όταν γράφουμε, είμαστε μόνοι μας. Μακάρι στην πορεία να κάνουμε την ιστορία μας κάπως ν' αγαπηθεί. Για ν' απαντήσουμε στο αίνιγμά μας γράφουμε. Αλλά συμβαίνει, συχνά, οι ιστορίες μας να ακροπατούν και σ' άλλων τους γρίφους, εξάλλου τα βασικά ήταν και παραμένουν κοινά.

5. Ποια είναι η σχέση σας με το χρόνο;

Όπως και στο βιβλίο. Παρελθόν και μέλλον στο θεικό παρόν, ένα κράμα! Ταυτοχρόνως και όλα βρίσκονται εδώ! Συνήθιζα να λέω – και να επιμένω- ότι είμαι τελικά παρελθοντολογικό πλάσμα. Μεγαλώνοντας όμως έμαθα να απολαμβάνω στο έπακρον το κάθε τί, και όλον το χρόνο, στο θεικό παρόν. Όλα είναι εδώ, τώρα, και το παρελθόν ερμηνεύεται αέναα. Όσο για το μέλλον... είπαμε, όλα έχουν προηγηθεί, ακόμα κι εκείνο που ακολουθεί.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Παρουσίαση της συγγραφέα

Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στο Έθνος της Κυριακής από το 1983, έχει ασχοληθεί με το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση, το παραμύθι κι έχει επιμεληθεί βιβλία και σειρές. Κυκλοφορούν 26 βιβλία της. Με την “Αιώνια Επιστροφή”, δωδέκατο μυθιστόρημα, ξεκινά τη συνεργασία της με τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Συνυπάρχει ως alef στο Golem με τον moha (Χρήστο Παπαμιχάλη).

Συνάντηση με την Ελένη Γκίκα

"Αιώνια επιστροφή" της Ελένης Γκίκα, εκδόσεις Ψυχογιός

Ένα βιβλίο που απευθύνεται σε δυνατούς αναγνώστες. Μια πρωτοπρόσωπη αφήγηση που αλλάζει στην πορεία ταυτότητα κι εσύ, ο αναγνώστης, ξαφνιάζεσαι, λες και κάποιος σου μιλάει στο σκοτάδι και συ προσπαθείς από κάτι --από μια λέξη, ένα ηχόγραμμα, έναν τόνο-- να πιαστείς για να καταλάβεις ποιος μιλάει.
Απαιτητικό κείμενο, εγωιστικό στην απαίτησή του να έχει την αμέριστη προσοχή σου. Δύσκολο, δύστροπο που σου ζητάει όμως να το τιθασεύσεις. Σε προκαλεί και σε προσκαλεί να το καταλάβεις. Σου δίνει λέξεις και προτάσεις ποιητικές, αλληγορικές που σε συγκρατούν τη στιγμή ίσως που ως ανυπόμονος αναγνώστης θες να το εγκαταλείψεις, θυμωμένος ίσως που δε σου αφήνεται εύκολα να μπεις μέσα στην ιστορία. Είναι σαν να σου ρίχνει κάθε φορά την άκρη του νήματος και με αυτό να προχωράς μέσα στο λαβύρινθο της αιώνιας επιστροφής.
Ένα παιχνίδι με το χρόνο. Η γραφή της Γκίκα ακυρώνει το χρόνο. Το κάνει επίτηδες η συγγραφέας; Θέλει να μπερδέψει το Χρόνο, να τον ξεγελάσει; Όπως και να 'χει, στο βιβλίο της τα καταφέρνει. Το κείμενο κινείται σε ονειρικό χρόνο, στο χρόνο που έχει ένα όνειρο -- χωρίς φυσική/ανθρώπινη αλληλουχία γεγονότων. Μέσα σε ένα γεγονός συμβαίνει κάποιο άλλο. Με ασύνδετη γραφή, αντισυμβατική. Όπως κυλάει ένα όνειρο. Με κεφάλαια σαν κομμάτια από ένα παράξενο παζλ που απεικονίζει ένα ονειρικό τοπίο, ασύνδετο σαν όνειρο αλλά και μαγευτικό σαν όνειρο. Άχρονη γραφή, ακυρωτική του Χρόνου. Μια διαμαρτυρία άλλωστε στο χρόνο φαίνεται να είναι ολόκληρο το βιβλίο. Μια κραυγή της συγγραφέα που βλέπει την αδυναμία της έναντι στον πανδαμάτορα Χρόνο.

Βιβλιοπαρουσιάσεις και αποσπάσματα παρεμβάλλονται στην αφήγηση χρωματίζοντας και χαρακτηρίζοντας την κεντρική ηρωίδα της υπόθεσης, μια παρεμβολή η οποία φαίνεται να προσπαθεί ζηλόφθονα να αποσπάσει τον αναγνώστη από τη ροή της ιστορίας.

Βούλα Μάστορη (συντονίστρια της λέσχης)

***

"Η αιώνια επιστροφή» της Ελένης Γκίκα (γεν.1959).

Συνήθως λένε για ένα βιβλίο, που άρεσε, ότι το διάβασαν με μια ανάσα... ε, λοιπόν, αυτό το βιβλίο δεν διαβάζεται έτσι· Αυτό το βιβλίο είναι ένας πυκνά πλεγμένος ιστός που θέλει πολύ δουλειά για να δεις τι κρύβει από πίσω. Ήταν για μένα έκπληξη, ήταν μια μαγική εικόνα που έπρεπε να ψάξω πολύ για την αποκάλυψή της. Δεν σας κρύβω ότι διάβασα τις τετρακόσιες και πλέον σελίδες δυο φορές (και ξεφυλλίζοντάς το άλλες τόσες) για να μου αποκαλυφτούν οι θησαυροί κάτω από μια ποιητική γραφή καθώς επίσης και εκείνοι της παγκόσμιας λογοτεχνίας, που η αλήθεια είναι ότι δεν τους είχα εντοπίσει διαβάζοντας... έτσι η συγγραφέας σε παρακινεί σε επανάληψη αναφέροντας την πραγματική υπόσταση των τριάντα και πλέον βιβλίων, ώστε να φτάσεις στον πυρήνα και να τους βρεις.
Ας μου επιτραπεί να αναφέρω μερικούς τίτλους σπουδαίων βιβλίων, που εισηγείται στο βιβλίο της η συγγραφέας: Τσάι στη Σαχάρα (του Πολ Μπόουλς), Η πτώση (του Αλμπερ Καμύ), Γραμμή Σκιάς (του Τζόζεφ Κόνραντ), Μετά το σεισμό (του Χαρούκι Μουρακάμι), Θάνατος στη Βενετία (του Τόμας Μαν, ΣΤΑΛΚΕΡ ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι (των Αρκάντι και Μπόρις Στρουγκάτσκι), ΘΥΣΙΑ (ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι), Ο φύλακας στη σίκαλη (του Τζ.Ντ. Σάλιντζερ) και ένα σωρό άλλα για να μην σας κουράζω.
Τώρα, όλοι αυτοί που περιτριγυρίζουν την ηρωίδα του βιβλίου και τους υπεραγαπά έχουν διπλή ζωή κάτι που εκείνη αγνοεί, και δεν είναι τίποτα άλλο παρά ορκισμένοι σταυροφόροι του καιρού μας, που όπως αναφέρει το βιβλίο, για μια ιδέα μάταιη, φαιδρή και περιττή.
Αξίζει εδώ και με παρακινεί το θέμα της τρομοκρατίας, που θίγει η μυθιστορία, να κάνω μνεία στους αδικοχαμένους νέους όπως: ο Θάνος Αξαρλιάν (ετών 20) το 1972, Ο Αλέξης Γρηγορόπουλος (ετών 15) το 2008, ο Νίκολας Τόντι (ετών 25) το 2010, ο Χαμιντουλάν Νατζάφι (ετών 15, το αφγανόπουλο που ψάχνοντας στον σκουπιδοτενεκέ, για την επιβίωσή του, βρήκε κουτί - βόμβα έσκασε στα χέρια του τον κομμάτιασε και τύφλωσε τη μικρή του αδελφή) το 2010, τους τρεις υπαλλήλους της Τράπεζας Μαρφίν τον Επαμεινώνδα Τσούκαλη (ετών 36), την Αγγελική Παπαθανασοπούλου (ετών 32), την Παρασκευή Ζούλια (ετών 35) το 2010.- (βάζω τελεία και παύλα για ξόρκι).
Όνειρα, ποιήματα, έρωτας, φόβοι, πόνοι ζωής και θανάτου το ένα μέσα στ' άλλο σαν τις ρώσικες κούκλες. Το ξόρκι μιας ερωτικής σχέσης που δεν πιάνει εξαπίνης το θάνατο· άραγε τελειώνει μια αγάπη, ένας έρωτας, όταν ένας από τους δυο εξαφανιστεί; Τελειώνει το πήγαινε-έλα της γέννησης, του θανάτου, της αρχής και του τέλους;
Το μαρτυρολόγιο μιας γυναίκας που σαν βαλκυρία λαχταράει να πάρει τις ψυχές των αγαπημένων σκοτωμένων για να ξαναγυρίσουν στη ζωή. Άραγε έχει ξεφύγει κανείς από την «αιώνια επιστροφή;» Πόσοι τολμούν να μάθουν αυτό που είναι, πόσοι τολμούν να γνωρίσουν τον εαυτό τους με κόστος την ίδια τους τη ζωή και να φτάσουν στη «χρυσή σφαίρα» που υλοποιεί την κάθε επιθυμία τους; έτσι η ηρωίδα του βιβλίου αναμετράει την ψυχή της με τον ίδιο της τον εαυτό στη μυστηριώδη Ζώνη όπου θα βρει το δωμάτιο των επιθυμιών, χώρος πίστης. όπως ο «Στάλκερ», ο οδηγός, (ταινία Α.Ταρκόφσκι) που οδήγησε έναν επιστήμονα και ένα συγγραφέα να φτάσουν εκεί και να εκφράσουν ότι πολυτιμότερο ποθούν και η ευχή τους θα πραγματοποιηθεί. Ο επιστήμονας παρακάλεσε να γυρίσει στη ζωή ο σκοτωμένος εξ αιτίας του αδελφός του που υπεραγαπά. Σαν γύρισε στο σπίτι του ανακάλυψε πως είχε γίνει πάμπλουτος. Βλέπετε η «Ζώνη» αγνοώντας την ευχή που ο ίδιος ήθελε να πιστεύει γι' αυτόν εκπλήρωσε τον βαθύτερο στόχο και πραγματικό του πόθο..
Ένας καθηγητής και εκδότης βιβλίων ο πατέρας της, της μετάδωσε το πάθος της γνώσης, της σκέψης, «Εν αρχή ην ο Λόγος», ασχέτως αν ο ίδιος κρυβόταν στις απουσίες του, στις σιωπές του. Η μάνα της, ως άλλη «μαντάμ Μποβαρί» όμορφη, ερωτική, λίγο έρχεται, περισσότερο φεύγει, μέχρι που βρήκε τη λύτρωση τρυπώντας τις φλέβες της στο μπάνιο κάποιου ξενοδοχείου. Ποιος φταίει; μήπως ο Πατέρας; μήπως η ίδια; μα ήταν τόσο μικρή τότε, όμως ακόμα υποφέρει με κείνο το ατέλειωτο «γιατί». Το «γιατί» που έχει ανάγκη ένα παιδί όταν η στοργή και η αγάπη των γονιών, που τόσο έχει ανάγκη, είναι ελλιπής. Αγαπημένα πρόσωπα μέσα στις σιωπές και στα μυστικά. Και τώρα στη δούλεψή της, στον εκδοτικό οίκο που κληρονόμησε από τον πατέρα, η νεαρή Μαρίλη με τα μπλε μάτια, ίδια ο εαυτός της, ο σωσίας της, μόνο που εκείνη δεν πήρε τα μπλε μάτια του πατέρα, αλλά πράσινα της μάνας. Είναι δυνατόν; Αγαπούν τα ίδια πράγματα, αφοσιώνεται η Μαρίλη στο νέο περιοδικό με τον τίτλο που η ηρωίδα μας, η Όλγα πρότεινε και είχε κι' εκείνη στο μυαλό της, «η αιώνια επιστροφή». Έχει κουραστεί, έχει μεγαλώσει, η συνέχειά της η Μαρίλη. Τι σύμπτωση Μαρίλη είχε ονομάσει και μια κούκλα της που έπαιζε μικρή, εκείνη με το μπλε ταφταδένιο φουστανάκι.. και ένας αιώνιος αγαπημένος, ο μοναδικός εραστής, χαμένος χρόνια κάπου στην μεγάλη έρημο της Αφρικής και κείνη χρόνια μόνη, μέχρι που κάποιος έρχεται από το πουθενά, άλλη μορφή μέσα στην ίδια μορφή, Ορέστης τ' όνομά του. Ποιος είναι τι της θυμίζει; κάτι της θυμίζει το τσουλούφι του, η ελιά σαν σοκολάτα στο άτριχο σώμα του, ένας άντρας που της ζωντανεύει πάθος ερωτικό ξεχασμένο χρόνια. ένα σημάδι θέλει να της κάνει κάπου ψηλά στο μηρό, έτσι που να κρατάει μέχρι να ξανάρθει. να το βλέπει μόνο κείνη και να συνειδητοποιεί την αλήθεια του. Και ο Ορέστης εραστής με μυστική επικίνδυνη ζωή, ερωτευμένος μαζί της με μια αγάπη από παλιά, όταν εκείνη ήταν ερωτευμένη με κείνον τον άντρα που τόσο εκείνος ζήλευε.. όμως κανείς δεν είναι διατεθειμένος να την βγάλει από την άγνοιά της, είναι εντολή του αρχηγού πατέρα, καθηγητή και εκδότη. Η Όλγα δεν ξέρει τίποτα και δεν χρειάζεται να μάθει και αυτό είναι ο πόνος, το παράπονο της Μαρίλης γιατί μόνο η Όλγα εκτός; γιατί η ίδια μέσα στον κίνδυνο; αφού και οι δυο από τον ίδιο σπασμό γεννήθηκαν; έτσι ο Ορέστης πίσω από σεξιστικές κουβέντες κρύβει την αγάπη του και αντί «έρχομαι να αγαπηθούμε» της στέλνει ηλεκτρονικά μηνύματα «Θα καυλώσουμε;» Πήρε την αρχηγία μετά το θάνατο του καθηγητή. συνέχισε τον αγώνα για την «επανάσταση» και ζωσμένος με εκρηκτικά κομματιάστηκε, μια θυσία ιδεολογίας, μια θυσία αγάπης και έρωτα, αφού τώρα εκείνη τα ξέρει όλα και μέσα στη σιωπή της εξαφανίστηκε.
Τελειώνω με τη φράση του βιβλίου «αν η ζωή μας είναι μια αντανάκλαση.. αν όνειρο.. μέσα σε όνειρο.. γι' αυτό ας μη μας τρομάζει..
Σημειώσεις:
1.Αφιερώνω στην Ελένη Γκίκα ένα απόσπασμα του βιβλίου με τίτλο «ΤΟ ΧΑΡΤΙΝΟ ΣΠΙΤΙ» του συγγραφέα Κάρλος Μαρία Ντομίνγκες (γεν. 1955-Αργεντινή).
« Συχνά είναι πιο δύσκολο να ξεφορτωθείς ένα βιβλίο παρά να το αποκτήσεις. Κολλάνε πάνω μας με ένα συμφωνητικό ανάγκης και λησμονιάς, σαν να ήταν μάρτυρες κάποιας στιγμής της ζωής μας που δε θα ξαναζήσουμε.»
2.Πιστεύω ότι δε χρειαζόταν να παρεμβάλλει η συγγραφέας στη μυθιστορία της τόσο μεγάλη λίστα βιβλίων με εισηγήσεις και κριτικές.
3.Θέλω να επισημάνω ότι απέχω παρασάγγες από αυτό που λένε κριτική βιβλίων ή για να εκφραστώ πιο απλά δεν ξέρω να κάνω κριτική στα λογοτεχνήματα κι ας τ ' αγαπώ πολύ. Απλά γράφω σκέψεις απ' αυτά που πήρα, απ' αυτά που κέρδισα διαβάζοντάς τα.

Ευγενία Μακαριάδη (μέλος της λέσχης)

ΥΓ. Ευχαριστώ τα μέλη της Λέσχης Ανάγνωσης Διονύσου, τις συγγραφείς Βούλα Μάστορη και Ευγενία Μακαριάδη, για το ζεστό και αποκαλυπτικό απόγευμα, μέσα από την καρδιά μου. Για τις οξυδερκείς κι ευαίσθητες παρατηρήσεις τους, για τα εξαιρετικά κείμενά τους, για όλα, όλα, όλα...

ελένη

Αναρτήθηκε από alef στις 4:29 μ.μ.

Έρωτας είναι θαρρώ...

Στενεύει η αγάπη, άραγε;

Στενεύει η αγάπη, άραγε?

ΕΡΑΣΤΗΣ ΣΚΥΛΟΣ

Ήταν γραπωμένος στη φούστα της
διέκρινε στα μαύρα μάτια του όλη την αγωνία
μάτια πιστά, εξαρτημένα
μ' όλη την πίκρα της ανάγκης του.
Αυτή το Φως,
Αυτή, Νερό
Αυτή, η αρχέγονη Πείνα του'
μια λαιμαργία υπαρξιακή
γι' αυτό το πεταμένο κόκαλό της
για ένα της κόκαλο
δαντέλα έγινε στη φούστα της
κι αυτή να επιμένει
“στενός κορσές” πως είναι.
Στενεύει η αγάπη, άραγε;
Τη σκέψη της να φύγει
την κατάλαβε από τον κυματισμό
τη μύρισε στην μπροστινή της πιέτα
σαν να σφύριξε ούριος άνεμος
τώρα θα τον αφήσει με τη φούστα σαν πανί
να βολοδέρνει.
Και αυτή γυμνή
ούτε το ύφασμα
ούτε και το παράσιτο,
αυτά τα πιστά μαύρα
αναγκεμένα μάτια
σαν του δαρμένου σκύλου.

Το γράμμα που λείπει, “Άγκυρα”

Το ποίημα δημοσιεύθηκε στο βιβλίο “Τα ποιήματα του 2009” της Κοινωνίας των (δε)κάτων, σε επιλογή- επιμέλεια της Μαρίας Κυρτζάκη και της Παυλίνας Παμπούδη, εξαιρετικές ποιήτριες και με τιμά η επιλογή τους η οποία ήταν και ένα ξάφνιασμα για μένα. Το ποίημα ήταν από ποιητική συλλογή στα προσεχώς, και το έβαλα στο Γράμμα που λείπει, κυριολεκτικά, την τελευταία στιγμή. Μόνο σε μένα αρέσει, και μ' αρέσει πολύ. Ήταν ένα ποίημα από τις... “Σοκολάτες”, έτσι την έλεγα την συλλογή για να παρηγορηθώ όταν έπρεπε να κόψω τις σοκολάτες, αλλά ούτε τις σοκολάτες έκοψα ούτε και τον τίτλο κράτησα, επικρατέστερος για την ώρα “Η γυναίκα με τις μάσκες” (εντάξει και... Σοκολάτες). Και μάλλον αυτός θα είναι, δεν αλλάζω τίτλο εύκολα, στους τίτλους είμαι λιγάκι... εμμονική. (Και όχι μόνον).


ΡΩΓΜΕΣ ΣΕ ΣΩΜΑ ΠΟΥ ΧΑΘΗΚΕ

Το γράμμα που λείπει
γεύση από λύπη
αφή που χάθηκε
αφού οι ρώγες στα δάχτυλα κάηκαν
κι ούτε δαχτυλικό αποτύπωμα πια
στη ζωή μου απ' το κορμί σου
μονάχα μια εξορία- ξενιτιά
κι ο πόνος, ακαθόριστη οδύνη
Κι όμως κάποτε πέρασε απ' τη ζωή μου η ηδονή
κι είχε το πρόσωπό σου
Κάποτε είχα σώμα, ψυχή
πέρασες και το πήρες φεύγοντας
κι εκεί που ήταν κάποτε
χέρια, πόδια και στήθη
τώρα μόνον ρωγμές πια και μυικοί πόνοι.

Αλήθεια αν ξαναρχόσουν
πώς θα σε γνωρίσω;


Δημοσιεύθηκε στο “Ποιητικό ημερολόγιο 2011” (Εκδ. Ιωλκός) για το Σάββατο 14ης Μαίου). Επίσης, από το “Γράμμα που λείπει”). Και ευχαριστώ τον Γιάννη Κορίδη και τον Γιάννη Πλαχούρη θερμά.

Της Ελισάβετ Ε. Σπαντιδάκη

ατόφιος ερωτισμός

Της Ελισάβετ Ε. Σπαντιδάκη

ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

«Αυτό είναι το βιβλίο: μια ιστορία που σου μιλά σε πολλές γλώσσες. Μπορεί και στον καθένα μας, να «τραγουδήσει» διαφορετικά. Αναλόγως με τις μουσικές που ο καθένας μας κουβαλάει».

Αιώνια είναι η επιστροφή της Ελένης Γκίκα στη θεματική της: τα βιβλία, η απώλεια, ο έρωτας ο λεηλάτης, που δε θα της αφήσει τίποτα. Σα φοίνικας θα αναγεννιέται από τις στάχτες της και θα συνεχίζει τον ίδιο δρόμο. Θα χάνεται και θα ξαναβρίσκει τον δρόμο της επιστροφής, πάντα τον ίδιο, καθοδηγούμενη από ένα ένστικτο που δεν την προδίδει ποτέ.
Η Όλγα είναι ο φοίνικας και ψάχνει Εκείνον. Θυμάται τον πατέρα. Παραδίδεται στα χέρια του Ορέστη. Μια ιστορία χωρίς αρχή και τέλος, επί της ουσίας. Μια ιστορία που είναι αποτυπωμένη καθαρά μέσα από τα γρανάζια του μυαλού της πρωταγωνίστριας. Το χέρι της Ελένης Γκίκα πηγαίνει αυθόρμητα, δημιουργεί πηγαία γιατί πλέον είναι δεύτερη φύση της. Κι όσο προχωράς παρακάτω, συντονίζεσαι στο βόμβο της γραφής της και με έναν ερωτικό σχεδόν τρόπο, γίνεσαι ένα.
Να κάτι που δεν συνηθίζεται: ο ατόφιος ερωτισμός. Κάτι που πετυχαίνει η συγγραφέας χωρίς να το επιδιώκει, χωρίς να γίνεται αυτοσκοπός. Χωρίς καν, να έχει σημασία αν τη στιγμή που διαβάζεις μπροστά σου βρίσκεται μια ερωτική σκηνή ή μια κριτική βιβλίου. Και υπάρχουν δεκάδες μέσα στο βιβλίο της. Κριτικές που σ’ αναστατώνουν γιατί διαισθάνεσαι ότι η σχέση του κριτικού με το μυθιστόρημα δεν είναι απλώς επαγγελματική. Η κριτικός δένεται με το αντικείμενό της και το κάνει ένα, το κάνει δικό της, παραδίδεται σ’ αυτό όπως αυτό μοιάζει να έχει γραφτεί για εκείνη. Βλέπεις τα ίδια μυθιστορήματα που έχεις κι εσύ στα ράφια σου με το βλέμμα του Άλλου. Αυτά που ψιθύρισαν σε σένα θα μένουν πάντα κρυφά. Αλλά όταν η Ελένη Γκίκα τολμά, σου αποκαλύπτεται η δική της διάσταση, τα δικά της μυστικά με τα βιβλία.
Μπλέκεσαι ανάμεσα στις σχέσεις που έχει με τους ανθρώπους και στις σχέσεις που έχει με τα βιβλία. Ζωντανά και τα δύο για κείνη, πάντα «τελειώνουν» και μένει να ζητά παραπάνω. Σα το νερό που δε μπορεί να αιχμαλωτιστεί στη χούφτα. Γι’ αυτό τη διατρέχουν ολόκληρη οι σκιές τους, οι σκέψεις τους. Σκέψεις που μπλέκονται με τη πραγματικότητα ∙ με το όνειρο και με το διάβασμα. Συνειρμική γραφή που δεν επιτρέπει στους αναγνώστες της να ξεφύγουν τη παραμικρή στιγμή. Αλλιώς έχασαν το παιχνίδι, και θα πρέπει να επιστρέφουν πάλι πίσω από την αρχή για να ενσωματωθούν στο ρυθμό. Τέτοιο είναι το μυθιστόρημα της Ε. Γκίκα. Απ’ αυτά που δε σου επιτρέπουν να παρεκκλίνεις. Δε σου επιτρέπουν την «αφηρημένη» ανάγνωση. Γιατί είναι το ίδιο «αφηρημένο» φαινομενικά, έρμαιο της χειμαρρώδους σκέψης της συγγραφέα. Αλλά αυτή είναι η παγίδα. Τίποτα δεν είναι τυχαίο. Τίποτα δε τοποθετείται χωρίς λόγο στη κάθε πρόταση. Ακόμα και οι λέξεις που σταματάς κι αναρωτιέσαι «γιατί είναι εδώ;» έχουν λόγο. Έχουν αιτία. Η αποκάλυψη είναι καθαρά προσωπική.
Η συγγραφέας με το βιβλίο της αυτό επιδιώκει: να καταθέσει και να ερμηνεύσει ο καθένας αυτό που θα νιώσει εκείνος. Η ίδια καταβάλλεται από το συναίσθημα, συνθέτει κι αφήνει τον αναγνώστη να κάνει εκείνος τη δουλειά της μετάφρασης. Αυτή είναι η δεύτερη παγίδα. Δεν είναι μυθιστόρημα που μεταφράζεται με το τι μπορεί να σκεφτόταν η ίδια όταν το έγραφε, ούτε με το τι μπορεί να ήθελε να επισημάνει. Αυτά που θέλει να αποκαλύψει τα αποκαλύπτει. Η μελωδία της είναι ευδιάκριτη και μαγευτική, τα υπόλοιπα είναι πέρα για πέρα στο χέρι του αναγνώστη ως προς τι θα τα κάνει. Είναι ένα κείμενο που στρέφεται μέσα σου, κοιτάει τι θα βγει από σένα, τι θα ξυπνήσει σε εσένα. Η Ελένη Γκίκα αναστρέφει τη διαδικασία. Δε μιλάς εσύ για το βιβλίο. Μιλά αυτό για σένα.
Ένα κείμενο που θα μπορούσε να μεταφραστεί σε κλασική συμφωνία: με τα κρεσέντο και τα αντάτζιο, τα έγχορδα, τα κρουστά και τα πνευστά να συνθέτουν ξεχωριστά τις δικές τους φράσεις. Ατονικότητα; Εξαρτάται από το πόσο είναι εξασκημένο το αυτί σου. Πόσο θες να αποδομήσεις αυτό που λαμβάνεις και να γίνουν όλα χιλιάδες μικρά κομμάτια που θα χαροπαλεύουν για να έχουν λόγο ύπαρξης από μόνα, ή από το πόσο είσαι διατεθειμένος να λάβεις αυτό που έρχεται έτσι όπως είναι. Έτοιμο, συμπαγές, ολόκληρο. Νότες από μόνες τους δε θα μπορέσουν ποτέ να σε καταλάβουν. Θα τις αναγνωρίσεις αλλά μέχρι εκεί. Όλες μαζί όμως κινούν βουνά. Σαν τις λέξεις της Ελένης Γκίκα. Μια σύνθεση ενός μυθιστορήματος με το συναίσθημα στον υπερθετικό βαθμό. Σαν να το διαβάζεις και να σε σφίγγει στην αγκαλιά του, να σε σπρώχνει μακριά, να σε ακολουθεί σε κάθε σου βήμα, σε κάθε σου σκέψη. Αυτό πετυχαίνει η συγγραφέας.
Η μουσική του καθένα λοιπόν παίζει καθοριστικό ρόλο. Γιατί για να διαβάσεις αυτό το βιβλίο πρέπει πάνω απ’ όλα να έχεις μουσική μέσα σου. Όποια κι αν είναι αυτή, όπως κι αν εκφράζεται. Και θέλει να παραδοθείς. Και τότε, αποκάλυψη.

ΥΓ. Το υπέροχο κείμενο της Ελισάβετ, δημοσιεύθηκε στις “Διαδρομές” και πολύ την ευχαριστώ!

Κώστας Τραχανάς - κριτική

Ο άλλος εαυτός

Πολιτισμός
«ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ»
Ε. Γκίκα Εκδόσεις, Ψυχογιός 2010, σελ. 448
Γράφει ο Κώστας Τραχανάς
Τασος Κωτσης, Δευτέρα, 7 Φεβρουαρίου 2011
... Και ο τίτλος δανεικός, σαν τη ζωή την ίδια. Από ένα αρνί και γατί, όπως κι αυτός, στο άλλο, στο άλλο… Από τον ίδιο το σπασμό εκτιναγμένη στον κόσμο σαν δίδυμη κούκλα, αδελφή κρυφή-φανερή.
Πίστευα ότι το καλύτερο βιβλίο που κυκλοφόρησε το 2010 ήταν «Τα σακιά» της Ιωάννας Καρυστιάνη, όμως έκανα λάθος, άλλο ήταν το αριστούργημα της χρονιάς, η «Αιώνια επιστροφή», της Ελένης Γκίκα.
Όμως το βιβλίο της Ελένης Γκίκα, δεν μπορεί να διαβαστεί από όλους τους αναγνώστες, όπως το βιβλίο της Καρυστιάνη. Πρέπει να έχεις διαβάσει εκατοντάδες βιβλία, άρα είναι ένα βιβλίο κυρίως για βιβλιοφάγους και όχι για περιστασιακούς αναγνώστες.
Το βιβλίο «Αιώνια επιστροφή» είναι σαν παλίμψηστο, που είναι πολλά μαζί (συγκεκριμένα 38 βιβλία, που αναλύει, παρουσιάζει και συνδέει αρμονικά με το δικό της μυθιστόρημα η κριτικός λογοτεχνίας Ελένη Γκίκα). Είναι ένα βιβλίο που μιλάει για πολλά βιβλία και συγγραφείς και μπορεί στον καθένα μας να «τραγουδήσει» διαφορετικά, ανάλογα με τις «μουσικές» που ο καθένας μας κουβαλάει…
Το βιβλίο αυτό είναι μια Βιβλιοθήκη. Είναι όλος ο κόσμος και όλη η ζωή της Ελένη Γκίκα. Μόνο με τα βιβλία ανεβαίνεις ψηλά, πιστεύει η συγγραφέας, μόνο με τα βιβλία πετάς. Και ο Μπόρχες, ο Καμύ, ο Γκράχαμ Γκριν και ο Ταρκόφσκι, είναι τα τέσσερα ευαγγέλια της !!!!
Η «Αιώνια επιστροφή», ο Μπόρχες, ο Κάντορ, το σειριακό σύμπαν, οι υπερπεπερασμένοι αριθμοί, ο Νίτσε, ο Μπλανκί, ο Πλωτίνος (Οι πλατωνικές ιδέες είναι αριθμητικά περιορισμένες, και οι συνδυασμοί τους είναι επίσης περιορισμένοι. Από ένα σημείο κι έπειτα επαναλαμβάνονται, κι έτσι έχουμε την αιώνια επιστροφή), ο Χιουμ (Ο αριθμός των στοιχείων που συνθέτουν το σύμπαν είναι περιορισμένος και οι συνδυασμοί τους αναγκαστικά επαναλαμβάνονται), ο χρόνος, η ζωή, …..

«Αιώνια επιστροφή, έτσι θα το πει.
Και ο τίτλος δανεικός, σαν τη ζωή την ίδια. Από ένα αρνί και γατί, όπως κι αυτός, στο άλλο, στο άλλο… Από τον ίδιο το σπασμό εκτιναγμένη στον κόσμο σαν δίδυμη κούκλα, αδελφή κρυφή-φανερή.
Πεπτωκυία Λίλιθ – λήθη – λησμονιά – λησμοσύνη - Μαρίλη…
Βαλκυρία κι αυτή, που αενάως γυρνά, θα γυρνά…
«Ροδιά», «αγριοβιολέτα», «πασχαλιά μου». Σπείρα η ιστορία, και η ειλημμένη απόφαση να την πιάσει ξανά από την αρχή. Με όλη τη λάμψη και τη φωτιά, με όλο το πάθος και την καταστροφή, την παρακμή, τον μάταιο -ή μήπως όχι και τόσο μάταιο;- αγώνα.
Με ξεφτισμένες λέξεις, με φθαρμένες κινήσεις και φορτισμένες σιωπές. Αναζητώντας τον εαυτό της-χαμένο, κερδισμένο χρόνο, τι σημασίας έχει τώρα πια; Τώρα που όλα γίνονται έλεος και παρελθόν, θεϊκό παρόν και μέλλον. Όλη η ζωή, μια στιγμή! Στη Ζώνη των Επιθυμιών.
Φτάνει να τολμήσει να μπει.
Ζέφυρος. Ταρκόφσκι.
Χρειάζεται να τα μετρήσει τα χρόνια;»

Όλη η υπόθεση του βιβλίου των 448 σελίδων, σε αυτό το μικρό κείμενο της Ελένης Γκίκα.

Το μυθιστόρημα αρχίζει με «Στάλκερ» μια αριστουργηματική, αλληγορική, θεολογική κατά βάση ιστορία των αδελφών Στρουγκάτσι («Πικ νικ δίπλα στο δρόμο»)που έγινε ταινία από τον Ταρκόφσκι και κλείνει πάλι με «Στάλκερ». Αρχίζει με την μοναδική κραυγή απόγνωσης του ήρωα του βιβλίου Ρέντρικ Σούχαρτ : «Θεέ μου, που είναι οι λέξεις, που είναι οι σκέψεις μου; Σε όλη μου τη ζωή δεν έχω κάνει μια σκέψη!» και τελειώνει με την ίδια κραυγή της ηρωίδας του μυθιστορήματος, το alterego της Ελένη Γκίκα: «Θεέ μου, που είναι οι λέξεις, που είναι οι σκέψεις μου; Την ώρα που απελπισμένη τις ψάχνει , διαπιστώνει ότι είναι εδώ , τις έχει στη μνήμη, ζωή, τραύμα, γάζα, ψίθυρο, προσευχή στο χαρτί.
Ο τίτλος της απομένει.
Αλλά και αυτόν τον γνωρίζει
Αιώνια Επιστροφή.
Το όνομά της θα αλλάξει μονάχα.
Όχι «Καμία», κάτι συνηθισμένο.
Να τους μπερδέψει. Για να γίνει, τελικά, πιστευτή.
Εκείνη μονάχα αρκεί πιστά να ακολουθεί τη μέσα φωνή, την αόρατη γραφή. Τα βήματα.
Γιατί κάτι μέσα της ξέρει, την οδηγεί»…

H ζωή της Όλγας, το αίμα της μάνα της να στοιχειώνει στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, ο Ορέστης, ο εραστής που χάθηκε κάπου στην Αφρική. Εκείνος, ο Θεός, βουβός, σε μια κλινική, η Μαρίλη, το άλλο μισό της Όλγας, όλοι αυτοί είναι οι ήρωες του βιβλίου.
Μια ιστορία μέσα στην ιστορία και οι παράλληλοι κόσμοι της τέχνης και της ζωής.

Στην «Αιώνια επιστροφή» ο αναγνώστης θα συναντήσει : Φλομπέρ, Σαρτρ, Μπλέϊκ, Χάμετ, Ιώβ, Γκαλεάνο, Βίκτορ,Κέστλερ, Γιουρσενάρ,Χόθορν,Ογκάουα, Ντάρελ, Μαγιακόφσκι, Γιεσένιν, Κάφκα, Μαν, Σαχτούρη, Μαλαρμέ, Μπόρχες, Σάμπατο, Καρυωτάκη, Μισίμα, Καουαμπάτα, Πασκάλ, Μπρικνέρ, Κάμινγκς, Σέξτον, Πλαθ, Αλτουσέρ, Γουλφ, Χεμινγουέϊ, Μπέριμαν, Ουίτμαν, Ρίλκε, Έλιοτ, Γέιτς, Ελιάρ, Μπομπέν, Βιντγκενστάϊν, Προυστ, Γαλανάκη, Σεμπρούν, Ράμφο, Μποντλέρ, Λοτρεαμόν, Μπακούνιν, Αριστοτέλη, Ντυράς, Ζενέ, Μπροχ, Νιζάν, Τζέϊμς, Σωκράτη, Τζάκσον, Γκέιφορντ, Πυθαγόρα, Πόε, Νετσάγιεφ, Πράϊσνερ, Μπαρνς, Βερν, Ντίκενς, Μποβουάρ, Ιονέσκο, Μπέκετ, Ουάιλντ, Μέλβιλ,Κόνραντ, Φρόϊντ, Ντίκινσον, Γκρέϊβις, Χρυσόπουλο, Βίλα-Μάτας, Περέκ, Πεσόα, Καραπάνου, Μπέϊκον, Χόπερ, Ντε Κουίνσι, Σαγκάλ, Κάρολ, Σάλιντζερ, Μπερνς, Ράντο, Χάμετ, Ντίλαν, Γιουνγκ, Κλίμα, Θερβάντες, Μπλέϊκ, Μπόουλς, Χάισμιθ, Πούσκιν, Τολστόϊ, Ντοστογιέφσκι, Μαρκές, Μπλίξεν, Προυστ, Μίλερ, Σαίξπηρ, Παΐσιο, Πουανκαρέ, Στάιν, Ουίτμαν, Λόρενς, Φερλινγκέτι, Δημουλά, Ρουμί, Τρότσκι, Γκιμοσούλη,Δαββέτα, Ζατέλη, Μαντόγλου, Μαρούτσου, Μαρτίνες, Μοντιανό, Ρεάζ, Μόρισον, Μουρακάμι, Μπαρθελό, Στάμου, Φλιν, Στρουγκάτσι, Φοτορινό, Μπολάνιο, Ντίλαραντ, Νικόλαο Μητροπολίτη … και Αμπράμοβιτς, Χατζιδάκη, Κάλας, Ταρκόφσκι, Μπόγκαρτ, Μπέργκμαν, Στρίνμπεργκ, Μοντάν, Ρέμπαρντ, Βαν Γκιογκ, Γκογκέν, Λαμπεντούζα……..

Ένα βιβλίο ύμνος στη Γραφή και την Τέχνη. Ένα βιβλίο που δείχνει τη συγγραφική ωριμότητα της Ελένης Γκίκα.

Η Ελένη Γκίκα γεννήθηκε το 1959 στο Κορωπί. Δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός στις Εικόνες και στο Έθνος της Κυριακής από το 1983, έχει ασχοληθεί με το μυθιστόρημα, το διήγημα, την ποίηση, το παραμύθι , και έχει επιμεληθεί βιβλία και σειρές. Κυκλοφορούν 26 βιβλία της.

Δημοσιεύθηκε στην Καθημερινή Ηλεκτρονική Έκδοση της εβδομαδιαίας εφημερίδας “Τα Γιάννινα”, και εννοείται ξαφνιάστηκα ευχάριστα και πολύ. Μου το έστειλαν με μέιλ!

ερωτηματολόγιο του Προυστ

Η απόγνωση, σκανδαλώδης για το διαρκές θαύμα

PROUST QUESTIONNAIRE

Ελένη Γκίκα

H συγγραφέας και κριτικός λογοτεχνίας απαντάει στο ερωτηματολόγιο του Προυστ λίγο μετά την κυκλοφορία του δωδέκατου μυθιστορήματός της.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΑΡΚΕΛΛΑ ΑΝΔΡΙΚΑΚΗ (Lifo)

Ποιος είναι ο ιδανικός αναγνώστης;

Εκείνος που κάνει ένα βιβλίο να αναπνέει. Αναγνωρίζει τη δική του εκδοχή, αντικρίζει ολόκληρη Σαχάρα σε έναν κόκκο άμμου κι εκείνο που θέλεις να πεις σε κάθε σου γραμμή.

Τι κάνετε τα βιβλία που δεν σας αρέσουν;

Μπορεί να μ' αρέσουν αύριο. Τα σέβομαι τα βιβλία (και τον κόπο του άλλου).

Έχετε μια συγκεκριμένη ρουτίνα στη συγγραφή κειμένων;

Η ρουτίνα, προς Θεού, μακριά από τη δική μου ζωή! Θέλω να με εκπλήσσουν όλα τα κείμενα, και τα δικά μου ακόμα πιο πολύ.

Έχετε μια ιεροτελεστία όταν γράφετε;

Πρώτη γραφή, πάντοτε σε ωραία τετράδια με συγκεκριμένο μολύβι, και πάντοτε με το χέρι. Τα πάντα παίζονται στην πρώτη γραμμή, σαν να ακολουθείς τη μουσική ή να τραβάς την κλωστή του κειμένου. Κι ύστερα, η κάθε ιστορία θέλει τη θέση της. Συγκεκριμένη πολυθρόνα (παλιότερα, πάντα, δωμάτια ξενοδοχείου), το ίδιο παράθυρο με θέα εκείνο τον δρόμο στο βουνό.

Πίνετε ή τρώτε καθώς γράφετε;

Ούτε καν ακούω μουσική. Κάποιες φορές με πιάνω να... μιλώ μόνη μου.

Ποια είναι η αγαπημένη σας λέξη;

Ευλογία. Λυγμός. (Κάνει δύο;)

Υπάρχει κάτι που θα αλλάζατε στο τελευταίο σας βιβλίο;

Υπήρξε από κάθε άποψη μεγάλη έκπληξη για μένα και από εκδοτική άποψη, και πολύ τυχερό. Δεν μου ανήκει πια για να το αλλάξω. Αν αρχίσω κάτι τέτοιο, χάθηκα. Στο μεταξύ, έχω αλλάξει κι εγώ.

Πώς προκύπτουν τα ονόματα των ηρώων σας;

Τα διεκδικεί η ιστορία (και ο ήρωας).

Ποιες είναι οι λογοτεχνικές επιρροές σας;

Μπόρχες, Κάφκα, Ντοστογιέφσκι και ξερό ψωμί.

Αν δεν ήσασταν συγγραφέας, τι θα ήσασταν;

Μουσικός ή ζωγράφος. Προδίδεται η αλήθεια λιγότερο, είναι πιο κοντά στον Θεό.

Τι θα αλλάζατε στον τρόπο γραφή σας;

Θα ήθελα να φτάσει εκείνη η στιγμή που να τα πω τόσο απλά και κρυστάλλινα, σαν παιδί.

Τι θα αλλάζατε στον εαυτό σας;

Την απόγνωση. Είμαι φύσει, αλλά όχι θέσει, μελαγχολική. Και το βρίσκω αυτό σκανδαλώδες για το διαρκές θαύμα της ζωής.

Πώς χαλαρώνετε;

Διαβάζοντας και γράφοντας. Κάνοντας περιπάτους στο βουνό που είναι δίπλα μου. Όπως αντιλαμβάνεστε, μάλλον είμαι διαρκώς... χαλαρή.

Με ποιον θα θέλατε να παγιδευτείτε σε ένα ασανσέρ;

Με τον φύλακα- αγγέλό μου, αλλά να μπορώ να τον δω.

Ποιο βιβλίο θα θέλατε να διαβάσετε;

Όσα αγάπησα (το κάνω συχνά) και όσα δεν διάβασα σωστά γιατί δεν ήταν η κατάλληλη στιγμή.

Ποιο βιβλίο έχετε πει ψέματα πως έχετε διαβάσει;

Της Γεωγραφίας στο σχολείο (γιατί η μαμά μου ήξερε απ' έξω πόλεις, ποτάμια και βουνά). Τώρα, βεβαίως, μετανιώνω οικτρά. Προσπαθώ να επανορθώσω στα ταξίδια.

Πώς προέκυψε η ιδέα του τελευταίου σας βιβλίου.

Από τη Θυσία του Ταρκόφσκι. Με τον βουβό καθηγητή που θέλει να σώσει τον κόσμο και τον Όττο, τον ταχυδρόμο, να μιλά τόσο παρηγορητικά για την Αιώνια Επιστροφή. Και από μια υπόνοια πως ό,τι αξίζει και αγαπήσαμε πολύ δεν γίνεται παρά να βρίσκει κάποιον τρόπο, κάποτε, και να επιστρέφει.

Αναρτήθηκε από alef στις 4:03

Μάκης Πανώριος- κριτική

Ο άλλος εαυτός

O Μάκης Πανώριος στην Book Press για την “Αιώνια Επιστροφή”

Στο εξωτερικό κέλυφος αυτού του τελευταίου μυθιστορήματος της Ελένης Γκίκα, «διαβάζεται» μία ακόμη ιστορία ερωτικού πάθους. Της αιώνιας Γυναίκας, που εδώ ενέχει τη θέση συμβόλου, με τον αιώνιο Άντρα, σύμβολο και αυτός του «Άλλου Μισού», σύμφωνα με την πλατωνική φιλοσοφία.

Η Συνάντησή τους, ωστόσο, δεν είναι καθόλου εύκολη. Μέχρι να βιώσουν την Ταύτιση θα πρέπει να υπερβούν αφ’ ενός τον περιστασιακό εαυτό τους, αφ’ ετέρου τα στεγανά μιας αφόρητης καθημερινότητας. Και γι’ αυτό, ξαφνικά μέσα στο σκοτάδι της θλιβερής ζωής τους, η κραυγή τους, που ηχεί οπωσδήποτε ως ο λυγμός του πάσχοντος ανθρώπου, αποκτά μια τραγική απόχρωση. Συναισθάνονται την ερημιά τους, έχουν απόλυτη επίγνωση της επικείμενης αναχώρησής του προς το Έρεβος, γεγονός που θα τους κάνει να συνειδητοποιήσουν τη φρίκη του ολοκληρωτικού χωρισμού, και γι’ αυτό προσπαθούν να παραμείνουν με κάθε τρόπο σ’ αυτό το μαγικό τοπίο που είναι η Γη των Ανθρώπων, η οποία τους αποκάλυψε τον εσωτερικό μυθικό εαυτό τους. Έναν «Άλλο Εαυτό» που μόνο σ’ αυτήν μπορούν να βιώσουν – και που, όμως, είναι καταδικασμένοι να χάσουν. Η απεγνωσμένη προσπάθειά τους να ενωθούν «εις σάρκαν μία», δεν είναι παρά ο υπαρξιακός αγώνας τους, να νικήσουν την αναπόφευκτη φθορά σωμάτων και αισθημάτων.

Υπό αυτή την έννοια ο Έρωτας, με όλες τις επί μέρους συνιστώσες και συμπαραδηλώσεις του, ως ύψιστο ανθρώπινο συμβάν, αποκτά, υπερβαίνοντας την επιδερμική μόνο επαφή των σωμάτων, υπαρξιακή διάσταση. Μετουσιώνεται σε ύψιστο συναίσθημα που λειτουργεί ως αποκρυπτογραφικός κώδικας∙ αποκαλύπτει την τραγωδία της μοναξιάς του ανθρώπινου όντος. Παράλληλα μεταστοιχειώνεται σε «όπλο» αντιμετώπισής της. Αποκαλύπτει επίσης, κι αυτό ίσως είναι το σπουδαιότερο, τη σημασία και το νόημα της «πνευματοποιημένης» ύλης. Ξαφνικά το σώμα αρχίζει να εκπέμπει τον Άλλο Ήχο που βρίσκεται εν υπνώσει στα ενδότερά του, και τώρα, με την επανεργοποίηση του μυστικού άσματος της σάρκας, μετουσιώνεται σε Λόγο, βαθύτατα αληθινό, ο οποίος αντιγράφει το μυθικό εσωτερικό ανθρώπινο τοπίο, που αποκαλύπτεται κατάφυτο όχι μόνο από τερατώδη φυτά αλλά και από υπερκόσμια άνθη. Είναι το ‘φανταστικό’ τοπίο-ναός, κατοικία του Άλλου Εαυτού, που κληρώθηκε τη μέθεξη του ερωτικού φωτός.

Η Ελένη Γκίκα θα καταθέσει αυτή τη «φωτεινή» αποκάλυψη με εκρήξεις φράσεων, λέξεων, κραυγών, κινήσεων, βλεμμάτων, σκηνών, που επιλέγονται με την υπαρξιακή σημασία τους, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η σιωπή του χάους που καραδοκεί να τον καταβροχθίσει. Υπό αυτή την έννοια, μια κοινή φράση, όπως, επί παραδείγματι, «Σε θέλω τώρα», υπερβαίνει την περιστασιακή συναισθηματική της φόρτιση και γίνεται κραυγή ελέους – και έκκληση βοήθειας. Σηματοδοτεί δηλαδή την μεγάλη αγωνία, που δεν είναι παρά η «επίθεση» του εφιαλτικού «τώρα»∙ αντιμετωπίζεται μόνο μέσω της πληρότητας που μπορεί να εξασφαλίσει ο Θείος Έρως. Η εν λόγω ταύτιση των δύο πλασμάτων που ευλογήθηκαν με την Συνάντησή τους στο γήινο άνυδρο τοπίο, μπορεί πιθανώς να εμφανίζεται ως έκφραση απελπισίας, ως απεγνωσμένη προσπάθεια να ακυρωθεί το Αναπόφευκτο Μοιραίο. Στην πραγματικότητα όμως, λειτουργεί ως αντίσταση στη Φθορά. Το ανθρώπινο σώμα μπορεί να έχει συνειδητοποιήσει την επιστροφή του στο Χώμα, αλλά πριν απ’ αυτήν την επιβεβαίωση του Πεπρωμένου, έχει κατακτήσει την αυτοκρατορία του Πνεύματος πάντα μέσω του αποπνευματοποιημένου Έρωτα. Είναι και το θεϊκό όπλο με το οποίο μπορεί να αντιμετωπίσει την καταστροφή του, απ’ τα έγκατα της οποίας ως εκ τούτου θα αναδύεται πάντα και πάντα νικηφόρο από την τέφρα του.

Υπό αυτή την έννοια η «Αιώνια Επιστροφή», της Ελένης Γκίκα, λειτουργεί ως προβολή – μυθολογική αντανάκλαση του Αιώνιου Οδοιπόρου, ο οποίος μετά το τέλος του δρόμου του, και την επιστροφή του στο χώμα, επανέρχεται συμβολικά ως ο αναστημένος αρχαίος Φοίνικας, όχι για να θριαμβολογήσει τη νίκη της ζωής επί του θανάτου, αλλά για να συνεχίσει την ανοδική του πορεία προς την ολοκλήρωση του Έρωτα, την ως εκ τούτου μεταστοιχείωση του Εαυτού, και την μετάβασή του προς ένα άλλο ανώτερο υπαρξιακό επίπεδο.

Αυτόν ακριβώς τον άνθρωπο ‘συναντά’ η Ελένη Γκίκα στο προσκήνιο της γήινης περιπέτειάς του. Με γραμμές άλλοτε τρυφερές άλλοτε σκληρές, ωμές ή ποιητικές, λυρικές ή νατουραλιστικές, με χρώματα αυγινά ή χειμερινά, ανθούς ή άκανθες, με κραυγές, θρήνους, λυγμούς, οιμωγές, χαμόγελα, άσματα και σπαραχτικά ποιήματα, συνθέτει μια τοιχογραφία στα πρόσωπα της οποίας ο αναγνώστης αναγνωρίζει τον πάσχοντα εαυτό του. Το επιβεβαιώνουν εξάλλου και οι αναφορές σε ένα πλήθος ερεθιστικών μυθιστορημάτων, των οποίων οι ήρωες μεταδίνουν ‘κάτι’ από τη δική τους Συνομιλία με τη μυθολογία της Ύπαρξης. Η «Αιώνια Επιστροφή» της Ελένης Γκίκα, δεν υποδεικνύει μόνο την μυστική οδό προς θαυμαστή ήπειρό της, αλλά καλεί τον αναγνώστη της να ρίξουν μαζί ένα στοχαστικό βλέμμα στη Μυστική Κρύπτη. Εκεί που εμφωλεύει το ανθρώπινο σκοτεινό θαύμα. Και αυτό είναι το σπουδαίο –το κέδρος– αυτού του σπουδαίου μυθιστορήματος.

Μάκης Πανώριος – Ιανουάριος 2011

Ελένη Γκίκα
Αιώνια επιστροφή
ΨΥΧΟΓΙΟΣ 2010
Σελ. 456

Αναρτήθηκε από alef στις

Το κείμενο του Μάκη Πανώριου ανέβηκε επωνύμως στην Book Press, ανωνύμως βέβαια ξέδωσαν ως συνήθως (αν και δεν είχα συνηθίσει σε τόοοση προσοχή) αλλά ας είναι, τα έχει αυτά η ζωή. Ευχαριστώ από καρδιάς όσους αφιέρωσαν χρόνο για μένα... Ανθίζει το παν εκεί έξω (εννοώ αμυγδαλιές, κερασιές επάνω στον Βόλο και στα Κάτω Λεχώνια, Κατερίνα φαντάζομαι θα γίνεται από τα λουλούδια χαμός.... )

ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Πέρσα Κουμούτση, συγγραφέας, μεταφράστρια:

Στο προηγούμενο βιβλίο της Ελένης Γκίκα, Πλήθος Είμαι, η βασική ηρωίδα της φαινομενικά εύθραυστη αλλά με την αποφασιστικότητα ενός ανθρώπου που θέλει να εξορκίσει το παρελθόν του, επιχειρεί μια περιπλάνηση στους σκοτεινούς λαβυρίνθους της μνήμης. Αναδιφά σε αυτήν γυρεύοντας τραύματα και θραύσματα του παρελθόντος, ελπίζοντας, ότι με αυτή την αναδίφηση θα απολυτρωθεί από το τυραννικό της παρελθόν.
Στην "Αιώνια επιστροφή" η Ελένη Γκίκα επιστρέφει. Επιστρέφει με ένα ακόμα εκπληκτικό ταξίδι της, στο χωροχρόνο, μόνο που ετούτη η επιστροφή δεν επιτυγχάνεται αποκλειστικά μέσα από τη διαδικασία της επαναφοράς της μνήμης, ή από ένα πλέγμα αναπολήσεων ή αναμνήσεων, αλλά με το σθένος και τη δύναμη εκείνου που τολμά να ανασύρει την αλήθεια, να την αποκαλύψει και έπειτα να την εκθέσει γυμνή μπροστά στα μάτια των άλλων. Και όχι μόνον αυτό, αλλά είναι έτοιμη κάθε στιγμή να αναμετρηθεί μαζί της, αδιαφορώντας για τις συνέπειες.
Η ιστορία της Ελένης είναι μια ιστορία μέσα στην Ιστορία, όπως λέει και η ίδια. Οι δυο αυτές ιστορίες άλλοτε τέμνονται και συναντιούνται και άλλοτε συγκρούονται και απομακρύνονται η μια από την άλλη, όπως συμβαίνει με όλες τις σχέσεις στη ζωή. Αλλά σε κάθε περίπτωση αλληλοσυμπληρώνονται και αλληλοϋποστηρίζονται με ένα μοναδικό τρόπο. Το ίδιο συμβαίνει, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, και ανάμεσα στους ήρωες της κάθε ιστορίας.
Ανάμεσα, σε εκείνους τους ‘αληθινούς’ τους απτούς που πλαισιώνουν τη ζωή της κεντρικής ηρωίδας της, αλλά και τους άλλους, τους χάρτινους που ξεπηδούν μέσα από τα βιβλία και τα ‘θραύσματα’ που η δημιουργός επιλέγει να μας παραθέσει. Μόνο που εδώ, ακόμα και οι ‘χάρτινοι ήρωες’ αποκτούν υπόσταση, ανάσα και πνοή. Περνοδιαβαίνουν, έξω από τα όρια της ιστορίας της με σκοπό να μας φέρουν αντιμέτωπους με τα γεγονότα τις αλήθειες, που ενώ οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε, συχνά στρέφουμε μακριά το πρόσωπό μας.
Η βασική ηρωίδα του βιβλίου Όλγα, ζει μια παράδοξη ζωή, σχεδόν σιωπηλή, ώσπου αποφασίζει να κάνει εκείνο το βήμα που η ίδια αργότερα θα προσδιορίσει ως Αιώνια Επιστροφή. Όλη της τη ζωή περιμένει ετούτη τη στιγμή, όπου θα κάνει αυτό το τολμηρό δρασκέλισμα. Έτσι κάπου ανάμεσα στα ασαφή και θολά όρια του δρόμου που επιλέγει να διανύσει, θα συναντήσει τρία ‘πρόσωπα,’ καθοριστικά και ολέθρια. Αλλά μόνο για την ίδια; Έρωτας, Λογοτεχνία, Πολιτική. Τρία πρόσωπα, τρεις βασικές πτυχές της ιστορίας που συμπλέκονται με ένα εξαιρετικό και πάντα μοναδικό τρόπο, από εκείνους που μας έχει συνηθίσει η Ελένη Γκίκα. Αλλά πάντα και σε κάθε περίπτωση ανοίγει τα μάτια μας για δούμε τα πράγματα καθαρότερα.
Το είχα πει από την αρχή, και το ξαναλέω, ελάχιστες φορές ο συμβολισμός και ο ρεαλισμός έχουν ζυμωθεί με τόση μαεστρία στη σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία όσο στα βιβλία της Ελένης. Και μοιάζει να το πετυχαίνει πάντα με ένα τρόπο τόσο φυσικό.
Ελένη, καλή επιτυχία σου εύχομαι, ολόψυχα, και πάντα να επιστρέφεις με συγκλονιστικά βιβλία.

ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Τίτσα Πιπίνου, συγγραφέας:

«Αιώνια Επιστροφή». Τι γοητευτική ιδέα! Ερώτηση ή μοίρα; Αφού μετά τις δύο αυτές λέξεις βαλμένες η μια δίπλα στην άλλη δεν υπάρχει ερωτηματικό, σίγουρα δεν είναι ερώτηση. Μήπως λοιπόν «μοίρα» που οι δυτικές ευαισθησίες μας αδυνατούν να συλλάβουν με μια πρώτη σκέψη;
Ένα πεζογράφημα που κινείται ανάμεσα στο μυθιστόρημα και το δοκίμιο, τη γλώσσα και τις αισθήσεις.
Με φράσεις μικρές, καμιά φορά μονολεκτικές, απογυμνωμένες από περιττά άρθρα και αντωνυμίες η Ελένη Γκίκα μας οδηγεί σιγά σιγά όλο και πιο βαθιά στη ρυθμική, συχνά ασθμαίνουσα πρόζα της. Φράσεις που για να φθάσεις στο βυθό τους τις διαβάζεις και τις ξαναδιαβάζεις. Και σε κάθε επανάληψη καταλαβαίνεις κι άλλα, όλο και κάτι ακόμη, όπως συμβαίνει με τα πολυεπίπεδα, με τα πυκνά αναγνώσματα.
Και μια συνομιλία σε όλο το βιβλίο με τις αγαπημένες ταινίες και τα αγαπημένα της βιβλία όλα σχολιασμένα με ένα πολύ ξεχωριστό, αισθαντικό τρόπο και μια κρυστάλλινη εσωτερικότητα όπως έκανε και στο προηγούμενο μυθιστόρημα της. Μια περιήγηση σε ταινίες και σε βιβλία με ματιά διεισδυτική που πάντα με κάνει κατόπιν να τα αναζητώ να τα διαβάσω. Όπως συνέβη με την Ογκάουα, όπως συνέβη με τον Μουρακάμι, με τη Μπαρθελό. Ποτέ δεν με απογοήτευσαν.
Έτσι γίνονται άθελα σου αγαπημένες ταινίες και βιβλία σου.
Όσα τη σημάδεψαν, όσα την έκαναν αυτό που είναι, αυτό με το οποίο πορεύεται στη ζωή και στη γραφή. Μικρά δοκίμια περί τέχνης ενταγμένα στο μυθιστόρημα που μας βοηθούν να κατανοήσουμε τη σκέψη και τη δράση των ηρώων. Ένα παιχνίδι ανάμεσα στη συγγραφέα τα όνειρα και τους εφιάλτες της.
Η Ελένη ζει σε ένα σπίτι γεμάτο βιβλία σε κάθε ράφι, σε κάθε γωνιά, στο πάτωμα, παντού. Το μυαλό της είναι γεμάτο βιβλία που έχει διαβάσει, που έχει γράψει γι αυτά, που έχει μιλήσει, έτσι και το βιβλίο της δεν θα μπορούσε να μην είναι γεμάτο από αναφορές σε αγαπημένα της αναγνώσματα. Δεν θα μπορούσε, να γίνει αλλιώς.
Δεν έχει τη μεγαλύτερη σημασία η ιστορία που αφηγείται όσο η απόλαυση να το διαβάζεις, όπως σου αρέσει να βλέπεις ένα ζωγραφικό πίνακα με όμορφα χρώματα και με κρυμμένες εικόνες που κάθε τόσο σου αποκαλύπτονται ανάλογα με την ψυχική σου διάθεση και τη στιγμή. Απλά σου αρέσει. Αυτό το «απλά μου αρέσει» ίσως να είναι αρκετό και να μη χρειάζεται άλλες λέξεις να το εξηγήσω. Αυτό είναι η τέχνη.
Ένα βιβλίο μακρά διαφορετικό από όσα έχουμε συνηθίσει τα τελευταία χρόνια με το προβλέψιμο τέλος, όλα τόσο σαφή και προκαθορισμένα να κινούνται στην επιφάνεια μιας αναλώσιμης «λογοτεχνίας». Είναι σαν οι περισσότεροι συγγραφείς να αποποιούνται την πραγματικότητα, ένας τρόπος να μας κάνει να μην σκεπτόμαστε, που στο τέλος γίνεται απλά φλυαρία.
Η Ελένη Γκίκα είναι από αυτούς που εισχωρεί βαθιά στην ουσία των πραγμάτων. Δεν αναζητά τα ηχηρά εφέ, ή την κολακεία του αναγνώστη αλλά τον κάνει να ανακαλύπτει ξανά τον υπαινιγμό, το αίνιγμα, την ποίηση, τις πολλές εκδοχές του αποτελέσματος της ίδιας πράξης
Στην «Αιώνια Επιστροφή» όλα κινούνται γύρω από αυτή την ιδέα, της επιστροφής, της επανάληψης, μια ιδέα παράδοξη αλλά όχι παράλογη σύμφωνα με τους μεγάλους μαθηματικούς και φιλόσοφους. Το τυχαίο ή το μοιραίο; Οι ήρωες της δείχνουν να το υποψιάζονται, ή βαθιά να το γνωρίζουν.
Κάθε φορά που διαβάζω βιβλίο της ξεχνώ ή καλύτερα με κάνει να ξεχνώ ότι την ξέρω, ότι έχουμε μιλήσει ατέλειωτες ώρες, ότι είναι φίλη μου γιατί η Ελένη στα βιβλία της είναι μια άλλη, μια καινούργια κάθε φορά που υπερβαίνει την εικόνα της ή αυτό που νομίζεις ότι ξέρεις γι αυτήν.
Τίτσα Πιπίνου
Ρόδος Νοέμβρης 2010

ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Εύα Στάμου, ψυχολόγος, συγγραφέας:
Η Ελένη Γκίκα δεν ασχολείται με εύκολα θέματα και δεν διστάζει να αναμετρηθεί μέσα από τα κείμενά της με την οδύνη του χωρισμού, του ανεκπλήρωτου έρωτα, της μοναξιάς, του πένθους, και της απώλειας του αγαπημένου προσώπου. Τις ηρωίδες των βιβλίων της χαρακτηρίζει ο πόνος και η μελαγχολία όχι μόνο εξαιτίας των όσων ζουν, αλλά ως αποτέλεσμα του γεγονότος ότι ζουν.
Το πάθος της δημιουργίας και η επιθυμία να διατηρηθεί ζωντανή η μνήμη της κοινής ζωής με τα αγαπημένα πρόσωπα που έχουν πια χαθεί, αλλά η πένα της συγγραφέως ξανασυνθέτει στην κάθε τους λεπτομέρεια, διατρέχει τα κείμενά της Ελένης Γκίκα. Ο απών δεν ωραιοποιείται, παρουσιάζεται αντίθετα σε όλη την τρωτότητα του και παρά τις αδυναμίες και τα πάθη του κερδίζει τον έρωτα και την αφοσίωση της κεντρικής ηρωίδας.
Όπως και στα προηγούμενα βιβλία της έτσι και σε αυτό η συγγραφέας διηγείται αποσπάσματα από το παρελθόν και το παρόν των ηρώων με τρόπο στοχαστικό: σκέψεις για την τέχνη, διακόπτονται από συλλογισμούς για τη φθορά, την μνήμη, την απουσία και τα σημάδια που αυτή αφήνει στην ψυχή μας, σημάδια που μετουσιώνονται σε τέχνη.
Αν και στο βιβλίο αυτό ο υποψιασμένος αναγνώστης θα ξαναβρεί στοιχεία-συμπεριλαμβανομένης της θεματολογίας- που επανέρχονται στα κείμενα της συγγραφέως, αυτή τη φορά η ατμόσφαιρα και το ύφος είναι διαφορετικά: η ιστορία παρουσιάζεται με τρόπο ευθύ και ρεαλιστικό, μα χωρίς να χάνεται η ιδιαίτερη μαγεία κι ο ερωτισμός που έχουμε συνηθίσει από προηγούμενα βιβλία της Ελένης Γκίκα. Μόνο που αυτή τη φορά ή συγγραφέας λες κι αποφάσισε χωρίς ντροπές να κοιτάξει τους αναγνώστες στα μάτια και με αφοπλιστική αυτοπεποίθηση να τους μιλήσει θαρρετά για τα βιώματα των ηρώων της ιστορίας της.
Η παράθεση των βιβλιοκρισιών που η Ελένη Γκίκα έχει συγγράψει ως κριτικός, δίνουν στον αναγνώστη τη δυνατότητα να εντοπίσει και να ενσκήψει στις πηγές έμπνευσης του πρόσφατου βιβλίου της, αφού με τρόπο δημιουργικό η συγγραφέας επεξεργάζεται στοιχεία όχι μόνο πρόσφατων Ελλήνων λογοτεχνών αλλά και σημαντικών καλλιτεχνών του παρελθόντος με πρώτο τον Αντρέι Ταρκόφσκι.
Οι διάλογοι ανάμεσα στους δύο εραστές που διανθίζουν το βιβλίο, η τολμηρή, ωμή γλώσσα των ερωτικών περιγραφών, η βασανιστική ανάγκη του θηλυκού για το αρσενικό και το αντίστροφο, δημιουργούν ρεαλιστικούς, καθημερινούς ήρωες από τη μία, αλλά από την άλλη αντικατοπτρίζουν πανανθρώπινα αρχέτυπα που επιστρέφουν αιώνια τόσο στη ζωή όσο και στην τέχνη.

Εύα Στάμου

ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Δημήτρης Καρύδας, δημοσιογράφος, συγγραφέας:
Η ’’Αιώνια επιστροφή’’, το καινούργιο βιβλίο της Ελένης Γκίκα, θα μπορούσε κάλλιστα για εντελώς διαφορετικούς λόγους να τιτλοφορείται μονολεκτικά: Μεταστροφή. Για όσους έχουν εντρυφήσει στις δουλειές της Ελένης Γκίκα (όσο και αν αυτό είναι πρακτικά δύσκολο λόγω του όγκου δημιουργίας της) η Αιώνια Επιστροφή αποτελεί μια μικρή αλλά εντυπωσιακή έκπληξη. Είναι ουσιαστικά το πρώτο ’’εξωστρεφές’’ βιβλίο της δημιουργού με θέμα την τρομοκρατία. Θέμα ασυνήθιστο για τα δεδομένα της Γκίκα που καταπιάνεται με την τρομοκρατία, όχι μόνο με τη μορφή που τη γνωρίζουμε από τα δελτία ειδήσεων και τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων αλλά κυρίως με τη συναισθηματική-ερωτική τρομοκρατία. Με σχέσεις που ακροβατούν στα όρια (αν δεν τα ξεπερνάνε σε πολλές περιπτώσεις) η Γκίκα ασυνήθιστα τολμηρή για την θεματολογία της μοιάζει να εγκαινιάζει μια καινούργια περίοδο δημιουργίας, χωρίς παράλληλα να διστάζει μπροστά στο συγγραφικό μονοπάτι που επέλεξε αυτή τη φορά. Οι φόβοι, τα άγχη, τα πρόσωπα ’’μάσκες’’ ή οι μάσκες πίσω από τα πρόσωπα, ο εντός μας κόσμος ήταν πάντοτε η αγαπημένη θεματολογία της Ελένης. Δεν την προδίδει ούτε αυτή τη φορά μόνο που αλλάζει εντυπωσιακά τη μανιέρα του κειμένου της. Ακόμη και το όχι πρωτότυπο αλλά εξαιρετικά επιτυχημένο στη χρήση του εύρημα της αντίστροφης αφήγησης, με τη γραμμή του χρόνου και των γεγονότων να μετράει αντίστροφα. Οι απόντες που γίνονται παρόντες, ζουν σε ενεστώτα χρόνο, μέσα από σημάδια και μύχιες επιθυμίες. Η Γκίκα παίζει ένα από τα αγαπημένα της παιχνίδια αφού προσδοκίες και ημιτελείς σχέσεις αποτελούν ουσιαστικά την αφορμή για να διηγηθεί μια διαφορετική ιστορία, να αναδομήσει τους ήρωες της αλλά και να μας παρουσιάσει ένα τέλειο ψυχογράφημα. Διότι σε κάθε περίπτωση όλα αυτά δεν είναι τίποτε άλλο από την έκφραση ενός τρομοκρατικού υποσυνείδητου. Και τούτη τη φορά στη γραφή της Ελένης όλα είναι εκεί, φανερά, ηχηρά και όχι υποδόρια, χαμηλόφωνα. Τουλάχιστον για όσους διαβάσουν μια φορά το βιβλίο. Εκείνοι που θα αποκτήσουν την πολυτέλεια της δεύτερης ανάγνωσης θα δουν ένα νέο κόσμο να ξεπετάγεται επιμελώς κρυμμένο σε όσους απλά διαβάζουν και δεν εμβαθύνουν. Η Γκίκα δεν ήταν ποτέ εύκολη ’’μασημένη τροφή’’ για τον αναγνώστη της. Είναι εδώ πάντως και αυτή τη φορά και τα συναντάμε όπως σε κάθε ένα από τα προηγούμενα βιβλία της: Ο ποιητικός λόγος και οι λογοτεχνικές επιρροές είναι πάντοτε στην πρώτη γραμμή μόνο που αυτή τη φορά δένουν αρμονικά και με την πλοκή ενός βιβλίου που χρειάζεται σίγουρα πάνω από μια ανάγνωση. Συστήνεται σε αφοσιωμένους αναγνώστες που έχουν μάθει να μελετάνε και να διαβάζουν και πίσω από τις γραμμές. Στη σκοτεινή πλευρά των ηρώων της Ελένης που καραδοκούν φόβοι, ερωτικά πάθη και φοβίες. Σαν ένα μουσικό κουτί που το ανοίγεις όχι για να καταλήξεις στο απόλυτο κενό αλλά στον πυρήνα της ανθρώπινης ύπαρξης.

Δημήτρης Καρύδας

ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Αρετή Κολλάτου:
Όταν έπιανα στα χέρια μου το βιβλίο της Ελένης Γκίκα, δεν μπορούσα να φανταστώ το δέος που αρχικά θα βίωνα μπροστά στις απαιτήσεις μιας τέτοιας επιμέλειας. Δέος, που σταδιακά −πρωτεϊκά θα έλεγα− έπαιρνε τη μορφή έκπληξης.
«Έκρηξη» θα το έλεγα.
Τώρα, καθώς βρισκόμαστε στο τέλος αυτής της πορείας, μπορώ να το πω: Η Ελένη Γκίκα δεν είναι συνηθισμένη συγγραφέας• και δεν μπορείς να τη δεις μονοσήμαντα. Αυτό τουλάχιστον δείχνει το βιβλίο της Αιώνια επιστροφή.
Έχοντας όραμα ζωής υψηλό, η Γκίκα τολμά να μιλήσει σε πρώτο πρόσωπο μέσα από τριτοπρόσωπη γραφή, να αγγίξει και να φανερώσει πτυχές του ψυχισμού της, να αφεθεί στα χέρια του Στάλκερ-καθοδηγητή −πατέρα, ή εραστή θα τον πει−, να ζήσει τη «χάρτινη», όπως τη λέει, ζωή αλαφροπερπατώντας στα μονοπάτια του βιβλίου• των βιβλίων που την περιτριγυρίζουν και της δίνουν πνοή. Τολμά, κυρίως, να περάσει μέσα από τη φωτιά της «διαρκούς και προδομένης» επανάστασης, και να σωθεί!
Οι ήρωες του βιβλίου της είναι κομμάτια του εαυτού της. Η ίδια είναι και η «ατσαλάκωτη» και ρομαντική Όλγα, και η οραματίστρια Μαρίλη, και ο αγέρωχος, πλην τώρα σιωπών Καθηγητής −πατέρας-Στάλκερ και θεός-τιμωρός−, και η εύθραυστη «Κόκκινη Άννα»-μητέρα, και ο Ορέστης − Στάλκερ κι αυτός, ή «Ορέστης από το πουθενά». Θα κρύβεται στην αγκαλιά της γιαγιάς Όλγας και θα γίνεται «άλλη», θα υποκύπτει καθημερινά στην Γκλόρια και θα «πεθαίνει», θα ονειρεύεται μέσα από τις νότες της μαντάμ Ζιλιέτ και θα ταξιδεύει, θα μεταμορφώνεται συχνά σε Αλίκη, για να φτάσει εκεί που οι φόβοι της δεν της ανοίγουν το δρόμο να τον διαβεί…
Διαβάζοντας το βιβλίο, συνειδητοποίησα ότι προσφέρεται για περισσότερες της μιας αναγνώσεις: και με πορεία γραμμική −η ιστορία, με τα παρένθετα πρόσωπα, με τις αναφορές-κριτικές βιβλίου−, αλλά και ακολουθώντας τους ήρωες στην επώδυνη πορεία τους προς την αυτογνωσία, στους έρωτές τους, στα ένοχα μυστικά τους, στην ανομολόγητη δράση τους.
Πώς θα βιώσει η Όλγα τον έρωτα, χωρίς τον Ορέστη και τη Μαρίλη;
Κι αν έχει χαθεί εκείνος ο Ορέστης, θα βρεθεί ο άλλος, ο «Ορέστης από το πουθενά», για να την κάνει και πάλι να ανθίσει, «σαν αρχαία πληγή» που πονά…
Τα πρόσωπα χάνονται μέσα στην αχλή του χρόνου, ο χώρος σαλεύει, οι ήρωες ταξιδεύουν και ξεπερνούν τα όρια, η κοινωνική αποσύνθεση οδηγεί σε «διαρκή και προδομένη» δράση, η μητέρα προδίδει και προδίδεται, ο πατέρας πριν «φύγει» μιλά!
Και ο έρωτας έρχεται ξανά και ξανά…
Αρετή Κολλάτου

ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Reader-Diggest:
“Έρωτας τρομοκράτης ή μήπως η τρομοκρατία του έρωτα; Η Ελένη Γκίκα, παίζοντας με το χρόνο σε ένα λογοτεχνικό ταίρι του ’’Μη αναστρέψιμος’’ κτίζει λέξη-λέξη, πρόταση-πρόταση ένα ψηφιδωτό έρωτα, τρομοκρατίας, βιβλιοφιλίας σε ένα απαράμιλλο καμβά για απαιτητικούς αναγνώστες”.
Reader's – diggest

ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Librofilo:
“…Το λογοτεχνικό σύμπαν της Ελένης Γκίκα δεν είναι ενιαίο αλλά είναι ευδιάκριτο και (ίσως) μοναδικό. Το συνιστούν παιχνίδια της μνήμης, ποιητικός λόγος, αναφορές σε βιβλία, λόγια που δεν βρήκαν διέξοδο, γράμματα ανεπίδοτα…”
Librofilo

ΑΙΩΝΙΑ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Ιουστίνη Φραγκούλη- Αργύρη:
“Η «Αιώνια Επιστροφή» είναι ένα πόνημα που αποκαλύπτει τη συγγραφέα του Ελένη Γκίκα στην απώτατη στιγμή της συγγραφικής της ωριμότητας. Η εγκεφαλικότητα της γραφής έχει υποχωρήσει μπροστά στην ωμότητα του ερωτικού πάθους. Το κείμενο γλυστράει σαν πεζοποίημα με ένθετα κομμάτια του παρελθόντος αλλά και σύγχρονου λογοτεχνικού γίγνεσθαι.
Μέσα απο την ερωτική ιστορία της φοβισμένης γυναίκας με τον καθηγητή, μέσα απο τα στοιχεία της προβοκατόρικης σύγχρονης ιντερνετικής εποχής, αποκαλύπτεται πάλι και πάλι πως η συγγραφέας ζεί με τις λογοτεχνικές εμμονές της, τους ήρωες των βιβλίων που διαβάζει με μανία και πάθος, προσπαθώντας να ταυτίσει στιγμές της ζωής της , κομμάτια του εαυτού της.
Οπως γράφει και πάντα θα γράφει με πιστότητα στο πνευματικό της DNA:
Δες με, μπαμπά, δες, ανεβαίνω ψηλά, ως τους πλανήτες, μπαμπά, κοίτα, πετάω!”
“Μόνο με τα βιβλία ανεβαίνεις ψηλά!”
“Δηλαδή, άμα διαβάζω, θα πετάω;”
Ο αναγνώστης απολαμβάνει ένα ερωτικό θρίλλερ αναμεμειγμένο με κριτική λογοτεχνίας και ατόφια αποσπάσματα εκπληκτικής πεζογραφίας. Πραγματικό καλλιτέχνημα , ένα βήμα πέρα από το λογοτέχνημα.
Ιουστίνη Φραγκούλη-Αργύρη

Αιώνια Επιστροφή - Κριτικές

Αιώνια Επιστροφή

Μάρω Βαμβουνάκη:
“Με σπάνια για τα ελληνικά γράμματα ευχέρεια, η Ελένη Γκίκα μπορεί να διατρέχει άνετα τόσες περιοχές της πολυδαίδαλης ανθρώπινης ύπαρξης. Να ανεβοκατεβαίνει από τον υγρό βυθό στην επιφάνεια και τον αέρα- σύμβολα του ψυχισμού και του πνεύματος- με ευλυγισία δελφινιού.
Και το σώμα ανάμεσα, ενστικτώδες και επιτακτικό, όσο απροκάλυπτα και αν εκφράζεται, καταφέρνει να αθωώνεται με την αγνότητα των αγριμιών του δάσους.
Ο ρεαλισμός βαφτίζεται στη μοναδική ποιητικότητα του λόγου της και του κλίματός της. Μια ποιητικότητα ζόφου, παθών, υποσυνείδητου εαυτού, και μεταφυσικής δίψας για ζωή και θάνατο, σμιλεύοντας ένα έργο από σάρκα, αίμα και πνεύμα. Όπου όλα μπερδεύονται γλυκά όσο και επώδυνα σε μουσική συμφωνία αντιθέτων. Σε αρχέγονα ραντεβού ανάστροφων προορισμών που ακαταπόνητα παλεύουν και αλληλοερωτεύονται”.
Μάρω Βαμβουνάκη